چکیده:
سکهشناسی یکی از شاخههای علم باستانشناسی بوده که امروزه بهصورت علمی مستقل درآمده است؛ که یکی از فواید مهم این علم شناخت شهرها و روستاهایی است که شاید بتوان در لابهلای سطور برخی کتب تاریخی و جغرافیایی ردی از آنها یافت. سکه علاوه بر اینکه خود سندی بر اثبات حاکمیت شخص یا سلسلهای بر منطقهای است، اهمیت آن منطقه را نیز در برهه زمانی خاص نشان میدهد. امروزه نمونههای مختلف سکه چه از دوره تاریخی و چه از دوره اسلامی در مجموعهها و کلکسیونهای مختلفی نگهداری میشوند. سکههای حاضر از دورههای آل مظفر و اتابکان لر بزرگ مورد بررسی قرار میگیرد که محل ضرب آنها تابهحال روی سکههای دیگر مشاهده نشدهاست. با توجه به اطلاعات بازفت یکی از بخشهای شهرستان کوهرنگ در استان چهارمحال و بختیاری است، این منطقه در دوران تاریخی و اسلامی از اهمیت ویژهای برخوردار بودهاست. در خصوص معرفی و بازشناسی سکههای ضرب بازفت کمابیش آثاری بهصورت مقاله و کاتالوگ منتشرشده است. اما مطالعات سکهشناسی با نواقصی همراه است که از آن جمله به نقص در خواندن متن سکهها میتوان اشاره کرد. براین اساس، در این پژوهش، برای نخستین بار ۴ نمونه از سکههای ضرب منطقه بازفت پرداخته شده. این شناسایی، گونهشناسی و طبقهبندی براساس کتیبههای روی و پشت سکهها انجام شدهاست. روش تحقیق در این مقاله توصیفی-تحلیلی است. گردآوری مطالب به شیوه کتابخانهای و بررسی نمونههای موجود در مجموعهها و سایتها، از طریق فیشبرداری و تصویرخوانی است.
خلاصه ماشینی:
بدین ترتیب، این پرسش مطرح میشود که چه عواملی در تداوم سنت ضرب سکه در شهر بازفت مؤثر بودهاست؟ و آیا نشانهای از این ضرابخانه در دیگر آثار دوره اتابکان لر بزرگ و آل مظفر در دست است؟ ۲-پیشینهٔ پژوهش: تاکنون تحقیق مدون و منسجمی در خصوص سکهها و ضرابخانههای بازفت صورت نگرفته تحقیقات موجود تنها به شکل موضوعی و خاص در خصوص سکههای ایران صورت پذیرفته که میتوان به نوشتههایی چند اشاره کرد: کتاب دارالضربهای ایران در دورهٔ اسلامی عبدالله عقیلی (۱۳۷۷)، این کتاب دارای دو خصیصه است: یکی آنکه محقق در معرفی دارالضربهای به سوابق پیش از اسلام بهصورت یک خط به آنها اشارهکردهاست و دیگر آنکه در معرفی هر دارالضرب به ذکر موقعیت جغرافیایی آن اختصار کرده که البته برای پژوهشگران خارجی که صرفاً در سکهشناسی تحقیق میکند کافی به مقصود است ولی برای محققان و دانشجویان ایرانی و شهری به اطلاعات مختصری از سوابق تاریخی و رویدادهای مهم شهرهایی که دارالضرب بودهاند بیفایده نیست.
در مجموعه سکههای مورد مطالعه ۲ عدد سکه ضرب بازفت مربوط به حکومت مورد محلی اتابکان لر بزرگ است (تصویر ۱ و ۲).
حاشیهٔ پشت سکه: ابوبکر/ و عمر/ و عثمان/ و علی جدول ۱: علامت ضرابخانهٔ منطقه بازفت بر روی سکههای اتابکان لر بزرگ در سال ۷۵۷ (نگارنده).
حاشیهٔ پشت سکه: علی به تصویر صفحه مراجعه شود تصویر ۴: سکهٔ نقره حکومت آل مظفر (۷۶۰)، محمد بن مظفر، ضرب بازفت (نگارنده).
بهطورکلی میتوان گفت اهمیت سیاسی اقتصادی و موقعیت جغرافیایی بازفت سبب تداوم ضرب سکه در دورههای اتابکان لر بزرگ و آل مظفر شدهاست.