چکیده:
در مورد ظهور صیغه امر در وجوب، اختلاف نظر است. برخی قائل به ظهور در وجوب بوده، برخی قائل به ظهور در استحباب و برخی دیگر قائل به عدم ظهور در هیچیک از این دو می‌باشند. در میان قائلین به ظهور در وجوب، از جهت منشا ظهور، اختلاف نظر است؛ برخی منشا این ظهور را عقل می‌دانند. نویسنده نخست تقریر‌های مختلف این منشا را بیان و سپس اشکالات وارد به آن را طرح می‌کند و در ادامه در صورت وجود پاسخ، پاسخ این اشکالات را بیان می‌کند. مفاد عقل این است که بعث مولا، با توجه به اینکه ظرف، ظرف عبودیت و مولویت است، تمام الموضوع حکم عقل برای انبعاث است و عقل، حکم به کسب مومن می‌کند. سه اشکالی که به این دلیل وارد گردیده عبارتند از: اولا عقل موضوع خود را اثبات نمی‌کند، ثانیا حکم عقل در اینجا همان حکم عقل در اصول عملیه است که بر اساس آن چه در باب اصول عملیه گفته شده این مورد، مجرای برائت است نه احتیاط، ثالثا این حکم عقل موجب ظهور نیست و فقط مراد جدی را روشن می‌کند.
خلاصه ماشینی:
سه اشکالی که به این دلیل وارد گردیده عبارتند از: اولاً عقل موضوع خود را اثبات نمی‌کند، ثانیاً حکمِ عقل در اینجا همان حکم عقل در اصول عملیه است که بر اساس آن چه در باب اصولِ عملیه گفته شده این مورد، مجرای برائت است نه احتیاط، ثالثاً این حکم عقل موجب ظهور نیست و فقط مراد جدی را روشن می‌کند.
در اینجا این سؤال به ذهن می‌رسد که آیا این تبیین از وجوب تأثیری در مسئله محل بحث دارد یا خیر؟ پاسخ این است که: هنگامی که وجوب انتزاع شد، دیگر مانند بقیه مفاهیم ماهوی می‌تواند موضوع له واقع شود و دراین امر میان مفاهیم تفاوتی وجود ندارد.
البته در اینجا نیز اختلافاتی وجود دارد که آیا عقل عملی با عقلا یکی بوده، یا میان آنها تفاوت وجود دارد که پیگیری این بحث به دلیل اینکه در تقریر نظرات مؤثر است، حائز اهمیت است.
اقوال در مسئله تقریر مرحوم نائینی از دلالت عقلی خلاصه تقریر مرحوم نائینی از حکم عقل بر دلالت صیغه امر بر وجوب این است که یعنی؛ هر طلبی که از مولی صادر شود و قرینه بر ترخیص وجود نداشته باشد عقل، حکم به لزوم امتثال آن طلب می‌کند.
اشکالات اشکال اول: مقدمات حکمت مبین موضوع حکم عقل نمی‌توان گفت این چهار تقریر چهار استدلال می‌باشند، بلکه چهار بیان از یک استدلال می‌باشند که وجه مشترک آنها این است که هر جا امر از شارع صادر شد و ترخیصی هم در بین نبود، عقل حکم به وجوب امتثال می‌کند.
البته می‌توان به این اشکال این‌گونه پاسخ داد که؛ در اینجا اطلاق در ناحیه موضوع صورت گرفته است، بنابراین این مسیر با مسیر فهم وجوب از صیغه به وسیله اطلاق، متفاوت است.
(
, 
, 
)
