چکیده:
علمای مسلمان به ویژه دانشمندان شیعه، به موازات تولید دانش، قرائتی نو از علوم تمدّنهای پیشین در پرتو جهانبینی جدید دینیشان عرضه کرده و برای حفظ آنها، به سازماندهی دانش پرداختهاند. در حوزۀ معرفت اسلامی، درباره سنت (قول، فعل و تقریر معصومین(ع)) که از منابع اولیه و اصلی شناخت دین و آموزههای دینی پس از قرآن کریم به شمار میرود، تلاشهای بسیاری شده است. از این رو، در جمعآوری هر چه کاملتر احادیث و سازماندهی هر چه بهتر و کاملتر آنها در ابواب مختلف اهتمامی سخت بین علمای شیعه دیده میشود. حدیثپژوهان شیعه در راستای بررسی و فهم کامل این میراث ارزشمند و راه شناسایی حدیث درست از حدیث نادرست، دانشهایی پدید آوردهاند. مقاله حاضر بخشی از زحمات عالمان شیعی را در این حوزه با نگاهی ویژه به سازماندهی دانش در آثار عمده حدیثی آنان بررسی میکند.
Muslim scholars, especially Shiite scholars, have presented a new reading of the sciences of ancient civilizations in the light of their new religious worldview, in parallel to the production of knowledge. They have organized knowledge to preserve them. In the field of Islamic wisdom, there has been a great deal of efforts in the tradition (the promise, action and interpretation of the Masums (AS)), which is one of the primary sources of knowledge of religion and religious teachings after the Holy Quran. Therefore, there is a great deal of hard work among the Shiite scholars in collecting the Hadiths more fully and organizing them better and more thoroughly. In order to fully understand this precious legacy and to identify the correct hadiths from the false ones, Shiite tradition researchers have created some sciences. The present article examines some of the efforts of Shiite scholars in this field with a particular view of organizing knowledge in their major hadith works.
خلاصه ماشینی:
نقش عالمان شيعه در سازماندهي دانش در علم حديث نوروز شفيعتبار سماكوش* حيدر مختاري** چكيده علماي مسلمان بهويژه دانشمندان شيعه، به موازات توليد دانش، قرائتي نو از علوم تمدنهاي پيشين در پرتو جهانبيني جديد دينيشان عرضه کرده و براي حفظ آنها، به سازماندهي دانش پرداختهاند.
اين مقاله بر آن است تا درحد توان به پرسشهاي مرتبط با «سازماندهي دانش» در حوزه علم حديث ـ در حكم نوعي علم برخاسته از تمدن اسلامي ـ و تلاش عالمان شيعه در اين زمينه پاسخ دهد و آغازگر تتبع و تأمل در مسئله سازماندهي دانش در علوم مختلف، خاصه علم حديث باشد.
در قرن سوم هجري، جمعي از پيشوايان حديث در منقولات و مرويات حديثي تجديد نظركردند و از احاديث صحيح (كه راويان آنها وثاقت بيشتري داشتند)، مجموعههاي بزرگي تدوين كردند كه مدار تحديث شد؛ بهعلاوه، در علوم ديگر، چون فقه و تفسير هم از اين مجموعهها در حكم مدرك حكم فقهي يا تفسير آيات استفاده ميشد.
تدوين و سازماندهي احاديث نزد علماي شيعه شيعيان از مهمترين مبدعان علوم اسلامي و ازجمله علم حديث بودهاند.
2. مَن لايحضره الفقيه اين كتاب از شيخ صدوق، ابوجعفر محمد بن علي بن حسين بن بابوَيه قمي (م 381 ق) است كه بر حسب تبويب مصنف، حاوي احكام فقهي فراوان از روايات مندرج در اصول معتبر روايي شيعه، در 670 باب تدوين شده و مجموع احاديث آن حدود 5920 است.
شيخ طوسي در اين اثر علاوه بر اين كه احاديث مربوط به هر باب را يكجا فراهم آورده است، به نقد و بررسي سندي و محتواي آنها نيز عنايت داشته و در هر باب، پيشنهاد خود را براي رفع ناهمخواني ظاهري ميان احاديث، يا ترجيح گروهي از روايات بر گروهي ديگر عرضه كرده است.