چکیده:
اعتقاد به بداء یکی از آموزههای مهم نزد شیعه امامیه است. منشا این اعتقاد روایات بسیاری است که از امامان اهل بیت در این باره نقل شده است. برخی از عالمان موحد بدلیل تفسیر نادرستی که از این باور شیعی داشتهاند، با آن مخالفت کرده و آن را با علم ازلی و تغییرناپذیر خداوند، ناسازگار انگاشتهاند. عالمان شیعه به تفسیر صحیح بداء پرداخته و به شبهات مخالفان پاسخ دادهاند. یکی از فقهای امامیه که در باب بداء سخنانی گاه متفاوت از دیگر بزرگان امامیه مطرح کرده است، آخوند ملا محمد حسن هردنگی (1263 – 1327 ق) است. این مقاله میکوشد ضمن بیان سخنان ایشان، پاسخ به یک شبهه درخصوص بدا درباره حضرت عیسی(ع) توسط ایشان را نیز مورد بررسی قرار دهد.
خلاصه ماشینی:
یکی از فقهای امامیه که در باب بداء سخنانی گاه متفاوت از دیگر بزرگان امامیه مطرح کرده است، آخوند ملا محمد حسن هردنگی (1263 – 1327 ق) است.
نوشتار حاضر میکوشد اندیشههای این دانشمند معاصر شیعی در پارهای از مسائل مطرح در باب آموزه بداء را ضمن التفات به سخنان دیگر بزرگان امامیه و نیز اختلافات با اهل سنت مورد بررسی قرار دهد.
ولی اهل سنت معتقدند آموزه بدای مقبول امامیه نیز مستلزم نسبت جهل به خداوند است؛ چرا که بداء به معنای ظهور رأیی جدید و مغایر با رأی قبلی است، و روشن است که در این صورت باید گفت رأی پیشین الهی از منشأ آگاهی صادر نشده است.
آخوند هردنگی این تفسیر را در تناسب با سایر تفاسیر بزرگان امامیه از بداء نمیداند؛ وی معتقد است که تا به حد قضا نرسیده بدا برای خداوند است.