چکیده:
دانش تفسیر در میان علوم اسلامی یکی از ارجمندترین علوم است که با آیات قرآن پیوند می خورد. هر مفسری در تفسیر، روش و منهج خاصی دارد که در تفسیر آیات برای فهم مدلول کلام از آن کمک می گیرد. بر این اساس، دانستن شیوه و روش تفسیر مفسران، موجب گشودن راهی در مسیر شناخت نوع تفسیر و در نهایت فهم صحیح از تفسیر مورد نظر است. در این راستا پژوهش حاضر به بررسی روش تفسیری در جامع البیان طبری با تکیه بر دو کتاب ارزشمند «تفسیر و مفسرون» ذهبی و «تفسیر و مفسران» معرفت پرداخته است. جامع البیان طبری را می توان از زمره تفاسیر ماثور- روایی- دانست که مفسر آن تبحر و تسلطی کم نظیر در حدیث و تاریخ دارد. در عین حال با بررسی های به عمل آمده، این نتیجه بدست می آید که این اثر دارای نواقصی چون؛ تکرار بیش از حد، نقل احادیث بدون بررسی، نقد سندی و رجالی در اکثر موارد و نقل اسرائیلیات بدون هیچ واکنشی در درستی و نادرستی آن ها می باشد. ضمن این که دارای مزایایی چون؛ نقل اختلاف قرائات، نقد و بررسی آن ها در اکثر موارد، جرات در اظهار نظر فقهی و اتخاذ فتوا در ذیل آیات الاحکام نیز هست.
خلاصه ماشینی:
برای جلوگیری از خلط روشهای تفسیری با گرایشها و واژگان مؤثر دیگر در حوزه تفسیر، باید بدانیم که مقصود از روش تفسیری، امری است فراگیر که مفسر آن را در همه آیات قرآن به کار میگیرد و اختلاف نظر در آن، باعث اختلاف در کل تفسیر میشود و آن چیزی جز منابع و مستندات تفسیر نیست.
(اندیشههای قرآنی، مقاله ترمینولوژی، مبانی و روشهای تفسیر قرآن، شاکر، صص87-86) در این پژوهش سعی بر این است که به شیوه تفسیری طبری پرداخته شود و تفسیر پژوهانی که آراء و نظرشان در خصوص طبری و شیوه تفسیری وی در این نوشتار مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است، عبارتند از: محمد هادی معرفت و محمد حسین ذهبی میباشند.
(الفهرست، ابن ندیم، ص 37-36) این تفاسیر صرفاً جنبه روایی داشته و بعضاً مشتمل بر بخشی از قرآن بودهاند، که از بیشتر آنها جز نامی در کتب رجال و تراجم و منابع کتابشناسی چیزی بر جای نمانده است و از میان این تفاسیر، برخی به جهاتی قدر و منزلت خاص یافتهاند که در رأس همه آنها تفسیر طبری موسوم به "جامع البیان فی تفسیر القرآن" قرار دارد، که طبری در کتاب تاریخ خود آن را "جامع البیان عن تأویل آی القرآن" نامیده است.
(تفسیر و مفسران، معرفت، ج 2، ص 162) 3-3-1- شیوه طبری در تفسیر (اندیشه نظری) در تفسیر و مفسران محمدهادی معرفت آمده است که : « طبری اقوال پیشینیان را با ذکر سند میآورد، که این خود موجب اعتبار نقل وی میگردد؛ ولی در موارد بسیاری نیز، از افراد ضعیف یا مجهول الحال یا معروف به جعل روایت میکند.