چکیده:
در جهان معاصر و پیشرفتهی امروزی جاذبه و کشش از عواملی مهم در ماندگاری و کارامدی فعالیتهای انسانی به شمار میآید.ازاینروی،در این نوشتار جاذبههای دعوت نبوی در منطق قرآن و از منظر وحی مورد بررسی قرار گرفته است.نخست معنای جاذبه بازگو گردیده و سپس با توجه به آن، سازوکار جاذبهی دعوت نبوی در انگارهی قرآن در سه سطح بازخوانی و بازکاوی شده است.روش دعوت،محتوای پیام و شخصیت پیامبر صلی الله علیه و اله آن سه زاویه را میسازد.
مکانیزم جاذبه و عواملی که در روش دعوت نبوی اعمال شده و آن را پر جاذبه نموده است،عبارتند از اینکه ادبیات و زبان دعوت نبوی،ادبیات خرد است نه قدرت.در این روش شخصیت آفریده و محترم شمرده میشود. قابلیت اجرا در شرایط گوناگون،فهمپذیری،تدریجی بودن و ارائهی نمونههای عینی،واقعنمایی و پرهیز از ازدیاد توقعات دروغین در مردم، خوشبینی،امید به آینده و شادیآفرینی و آزادی همچون روش،همه از مختصات روش دعوت نبوی هستند که نقشی مستقیم در ایجاد جاذبه دارند. محتوای دعوت نبوی را همانا ساختن جامعهی توحیی تشکیل میدهد. مؤلفههای ساختاری و کاربردی چنین جامعهی اخلاق،عدالت،مسؤولیت و توانایی میباشد،که رهیافت حضور توأمان چهار مؤلفهی نامبرده،جامعهی برتر و کرامت انسانی است.تجربهی تاریخی و خواست طبیعی آدمیان گواه روشنی است بر دلبستگی و شیفتگی آنها به عدالت،اخلاق،مسؤولیت و توانایی.
یکی دیگر از عوامل جاذبهی دعوت نبوی،خصوصیات شخصیتی حضرت صلی الله علیه و اله میباشد.آن اوصاف گرچه فراوان است و لیکن پارهای از آنها، که در روند دعوت بیشتر جاذبه آفرین بودهاند،بازگو شده است؛مانند راستکرداری و راستگفتاری،نیکورفتاری،مهرورزی،بخشندگی، ثبات،پایداری،خستگیناپذیری و ایمان مستحکم(شخصیت تثبیت شده)، همدردی،همرنگی،همزبانی و احساس مسؤولیت نسبت به سعادت و سلامت جامعه و مردم.
خلاصه ماشینی:
"بدین جهت جستار حاضر جاذبههای دعوت نبوی را در انگارهی قرآنی دنبال میکند؛به ویژه اینکه دعوت نبوی پس از مراحلی سیرت سیستمی به خود میگیرد،همانطوری که بازگو گردید جاذبه یکی از عناصر کلیدی سیستم به شمار میرودجاذبههای دعوت نبوی در قرآن نیکو به نظر میرسد که جستار را با تعریف و تصویر کوتاه،اما گویا،از«جاذبه» آغاز نمایم: جاذبه در واقع مجموعهای از اوصاف و ویژگیهای رفتاری،اعتقادی، فکری،رویهای،ساختاری و ارزشی میباشد که امور و عوامل بیرونی و پیرامونی،بهطور اختیاری،به سوی او کشانده شده و با او همراه،همگام و یکسان میگردد.
به همین جهت در قرآن کریم به پیامبر صلی الله علیه و اله راهبرد داده میشود مبنی بر اینکه نباید فعالیت خویش را معطوف به افراد و جوامعی نمود که ذهنیت و شخصیت سنگواره داشته و به هیچ قیمتی هم حاضر نیستند آن را رها نمایند.
اوج شخصیت بخشی و ظرفیتآفرینی در روش دعوت نبوی را آیهی کریمهی زیر بازگو نموده است:«قل إن کنتم تحبون الله فاتبعونی یحببکم الله و یغفر لکم ذنوبکم و الله غفور رحیم»(آل عمران،31)؛محبت الله که در آیهی شریفه به گونهای طلبیده شده است،اولا تنها رابطهی روانی و درونی نیست،بلکه تحول و تعامل همه سویه و برونی شخصیت آدمیان،به ویژه در مناسبات و رفتارهای اجتماعی در رابطهی با خداوند میباشد؛طوری که نشانههای محبت الله به صورت عینی و عملیاتی در تمامی شؤون زندگی و لایههای رفتار انسانی پیدا باشد.
یکی از جاذبههای ماندگار پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله همانا حضور پررنگ و قوی دو حالت یاد شده و پیامدهایش در شخصیت ایشان میباشد،و به همین جهت نفوذ استثنائی در آدمیان داشت."