رویکردی ساخت‌گرا به معناشناسی «عمل صالح» در قرآن کریم مقاله

یکی از ترکیب‌های وصفیِ بسیار پرکاربرد در قرآن کریم، «عمل صالح» است. مراد خداوند از این عبارت چیست؟ مفسران برای دستیابی به پاسخ آن، از روش‌های گوناگون بهره جسته‌اند. در این پژوهش، از روش معناشناسی ساخت-گرا استفاده شده است. هدف این مقاله، نشان دادن دوایر معناییِ «عمل صالح» و دستیابی به معنای آن است. از این رو، نخست بر اساس معناشناسی تاریخی، ریشه شناسی آن مورد بررسی قرار گرفته و سپس بر پایۀ معناشناسی ساخت‌گرا، دوایر معناییِ «عمل صالح» با توجه به دوایر معناییِ واژه‌های متقارب آن: «خیر»، «حسن» و «معروف» و واژه‌های متقابل آن: «کذب»، «فسق» و «فساد»؛ تجزیه و تحلیل شده است. نگارنده، ضمن پذیرش اجمالی تعریف مشهورِ «عمل صالح» یعنی جمعِ حُسن فعلی و حُسن فاعلی در یک عمل، بر نقش تعیین کنندۀ «ولی» و «عقل» و ارتباط آن با «هدفِ» عمل تأکید ورزیده و بر دوایر معناییِ ایمان، اخلاص، استمرار و تکرار، وسعت، تناسب و عاملِ زمان و شخص در معناشناسیِ «عمل صالح» پای فشرده و درجات و مراتبی برای «عمل صالح» برشمرده است.

One of the most adjectival Phrases of the Holy Qur'an is "work righteousness." What is God's word about this statement? The commentators have used various methods to achieve their answer. In this research, structural semantics method has been used. The purpose of this article is to show the meaning of "work righteousness" and achieve its meaning. Hence, first, on the basis of historical semantics, its etymology was examined and then on the basis of structural semantics, the semantic circles of "work righteousness" with respect to the semantic fields of their respective words: good(khier), good(hasan) and the good(ma'ruf) And its mutual terms: false, debauchery and corruption have been analyzed. The author, while accepting the emphasis on the well-known definition of "work righteousness", namely, the gathering of the good act and good acting in one act, emphasizes on the role of determining the "leader" and "wisdom" and its relation to the "purpose" of action, and on the semantics of faith, sincerity , The continuity and repetition, the breadth, proportion and factor of time and personality in the semantics of the "work righteousness", and has counted degrees for "work righteousness".

هدف این مقاله، نشان دادن دوایر معناييِ «عمل صالح» و دستیابی به معنای آن است؛ ازاین‌رو، نخست بر اساس معناشناسی تاریخی، ریشه‌شناسی آن بررسی شده و سپس بر پایه‌ی معناشناسی ساخت‌‌گرا، دواير معناييِ «عمل صالح» با توجه به دواير معناييِ واژه‌هاي متقارب آن، «خير»، «حسن» و «معروف» و واژه‌‌های متقابل آن، «كذب»، «فسق» و «فساد» تجزیه‌وتحلیل گشته است. مراد خداوند از اين عبارت چيست؟ خداوند چه عملي را «عمل صالح» مي‌داند تا انسان‌ها به انجام دادن آن همت گمارند؟ از سوی دیگر، پيش از انجام «عمل صالح»، لازم است مؤمنان نسبت به معنايِ «عمل صالح»، آگاهي و تذكّر پيدا كنند تا بر اساس آن‌، عمل خويش را با «عمل صالحِ» مدنظر قرآن كريم منطبق سازند؛ ازاین‌رو، مفسران و قرآن‌‌پژوهان معاصر پیوسته کوشیده‌‌اند به روش‌‌های سنتی و نوین، معنای «عمل صالح» را توضیح دهند؛ اما متأسفانه، روش‌‌های سنتی چندان علمی و دقیق نیست و بیشتر تقلید و تکرار را نشان می‌‌دهد که در آثار مفسران و تک‌‌نگاشته‌‌های قرآنی بازتاب یافته‌‌اند و روش‌‌های نوین در دو اثر بررسی‌‌شده، با وجود بیان نکات قابل‌توجه، اما به سبب بررسی ناقص (تنها واژه‌‌های متقارب و نه واژه‌‌های متقابل) و خلط روش‌‌های سنتی با معنی‌‌شناسی نوین و درنتیجه دستیابی به تعاریفی نزدیک به تعاریف روش‌‌های سنتی، معنای روشمند و دقیقی از عمل صالح ارائه نداده‌‌اند. هدف این مقاله، تبیین روشمند دوایر معنایی عمل صالح، از راه تحلیل کاربردهای قرآنی آن و بررسی واژه‌‌های متقارب و متقابل آن بر اساس معناشناسی ساخت‌‌گراست؛ ازاین‌رو، مسئله‌ی اصلی آن، چیستیِ معنایِ «عمل صالح» از دیدگاه قرآن کریم است.