چکیده:
تبیین موضوع: پایداری اجتماعی به طور کلی با ابعاد کیفی همراه بوده و توأم با آن مفاهیم مشارکت، اعتماد، امنیت، انسجام و کیفیت زیستی را با خود عجین ساخته است. بررسی این مفهوم در محلات با ماهیت اسکان غیررسمی به دلیل رواج الگوی مداخله شهرمدار، شهروندگرا و پایدار بیش از پیش اهمیت یافته است. این مقاله باهدف بررسی زیستپذیری در ابعاد پایداری اجتماعی و سنجش ظرفیت پایداری اجتماعی بافتهای اسکان غیررسمی در نمونه موردی شهر همدان نگارش یافته است.
روش: روش تحقیق در مقاله حاضر توصیفی- تحلیلی بوده که با استفاده از روش کتابخانهای و میدانی دادههای مورد نیاز گردآوری شده است. شاخصهای پژوهش شامل سه مؤلفه مشارکت، امنیت و کیفیت زندگی میباشد. جامعه آماری پژوهش خانوارهای ساکن در محلات اسکان غیررسمی شهر همدان با حجم نمونه 360 مورد میباشد. روش تحلیل با استفاده از آمارههای میانگین، واریانس و پیرسون، تی تک نمونهای و تی زوجی انجام یافته است. روایی پژوهش حاصل مطالعات مبانی نظری و پایایی پژوهش با استفاده از آلفای کرونباخ برابر با 0.68 به دست آمده است.
یافتهها: نتایج نشان میدهد با وجود تفاوتهای مکانی محلات، وضعیت پایداری اجتماعی در محلات مزبور مشابه هم است. اختلاف میانگین شاخصهای مورد بررسی مشارکت و امنیت اجتماعی نسبت به هم اندک ولی اختلاف شاخص کیفیت زندگی با سایر شاخصها نسبتاً زیاد است. نتایج آزمون تی زوجی و پیرسون نشان میدهد شاخصهای با یکدیگر در ارتباط بوده و بر همدیگر اثرگذار میباشند.
نتایج: شاخصهای پایداری اجتماعی زیست پذیری در بعد عینی و ذهنی کیفیت زندگی با توجه به سطح دسترسی به خدمات و رضایت از خدمات ارائهشده شکاف پایینتری دارد که نشان از نارسایی خدماترسانی و به تناسب سطح انتظار پایین از خدماترسانی در محلات مزبور دارد.
Objective: Social sustainability in general has been associated with qualitative dimensions, comprising participation, trust, security, cohesion, and quality of life. Investigating this issue in the informal settlements has become increasingly important due to the prevalence of a citizen-centered and sustainable intervention model. This paper aims to investigate the viability of social sustainability dimensions and to assess the social sustainability capacity of informal housing textures in the Hamadan as a case study Method: The research method in this paper is descriptive-analytical ine. The data are using library and field method. Research indicators include three components of participation, security and quality of life. The population of the study is 360 households living in informal settlements in Hamadan. The analysis was performed using mean, variance, and Pearson statistics, one-sample t-test and paired t-test. The validity of the research was determined by theoretical foundations and Cronbach's alpha was 0.68. Results: The results show that despite the spatial differences of neighborhoods, social stability status in these neighborhoods is similar. The average difference between the indicators of participation and social security is relatively small, but the difference between the quality of life index and other indicators is relatively high. Paired t-test and Pearson test results show that the indices are correlated and affect each other. Conclusion: there is a lowe gap between social sustainability indices in objective and subjective dimension and quality of life with respect to the level of access to services and satisfaction with services provided indicating service failure and regarding expectation of service delivery in these neighborhoods, the mentioned value is proportaional low.
خلاصه ماشینی:
سنجش زيست پذيري بافت هاي شهري با تأکيد بر پايداري اجتماعي (مطالعۀ موردي : محلات اسکان غيررسمي شهر همدان ) a و١ اسماعيل دويران a استاديار گروه جغرافيا دانشگاه فرهنگيان ، تهران ، ايران .
نتايج : شاخص هاي پايداري اجتماعي زيست پذيري در بعد عيني و ذهني کيفيت زندگي با توجه به سطح دسترسي به خدمات و رضايت از خدمات ارائه شده شکاف پايين تري دارد که نشان از نارسايي خدمات رساني و به تناسب سطح انتظار پايين از خدمات رساني در محلات مزبور دارد.
در اين بين ارزيابي و سنجش پايداري اجتماعي به عنوان يکي از ابعاد زيست پذيري شهري در شناسـايي ظرفيت دروني محلات اسکان غيررسمي و بهره گيري از پتانسيل اجتماع ساکن راهگشا بوده و اقدام هاي مداخله اي را بـا تکيه بر ظرفيت هاي داخلي هدفمند و کاربردي خواهد ساخت .
از جمله پژوهش هـاي چنـد سـال اخير در موضوع زيست پذيري شهري و پايداري اجتماعي مي توان به موارد زير اشاره کرد: برزگر و همکاران (١٣٩٨) در مقاله اي با عنوان تحليل سکونتگاه هاي غيررسـمي بـا رويکـرد زيسـت پـذيري در شـهر زنجان با استفاده از روش تحقيق توصيفي و تحليلي و روش تحليل عاملي اکتشافي بـه بررسـي زيسـت پـذيري در ابعـاد کالبدي، اقتصادي و زيست محيطي محلات اسکان غيررسمي شهر زنجان پرداخته و به اين نتيجه رسـيده اسـت ضـريب تأثير بعد کالبدي بيشتر از ساير ابعاد بر وضعيت حاکم محلات تأثيرگذار ميباشد.