چکیده:
الزامات نظام برنامهریزی و طراحی کاربریها که عبارتاند از توزیع فضایی کارکردهای شهری، میتواند تابع احکام و قواعد فقهی باشد. ازآنجاکه حوزه کاربریهای شهری وسیع بوده و کاربری مسکونی، مذهبی، تجاری، درمانی، آموزشی، فضای سبز، ورزشی و... را شامل میشود؛ در این پژوهش، فقط به مبانی فقهی حوزه کاربری فضای سبز پرداختهشده است چون با توسعه شهرها و افزایش بافت و تراکم ساختمانی نیاز به فضاهای سبز و پارکها بوده و این ضرورت به جهت تأثیر این فضاها بر آلودگیهای محیطی و نیز تأثیر بر آرامش و سلامتی و تجدید و بازسازی قوا دو چندان خواهد شد. در این راستا از آیات قرآن، روایات و سنت پیامبر گرامی اسلامn و اهلبیتb و قواعد فقهی متناسب بهره گرفته شده است. برای به دست آوردن یافتههای پژوهش ابتدا احکام، قواعد فقهی و کاربری زمین تبیین شده و آنگاه به روش استقرائی تحلیل محتواگردیده است به طوریکه کاربری فضای سبز میتواند تحت تأثیر احکام و قواعد فقهی شکل گیرد و تأثیر بر تخصیص و مکانیابی و در ارتقاء معنایی و افزایش عملکرد کاربری فضای سبز دارد. در این صورت این احکام میتواند مورد توجه مدیران شهری قرار گرفته و براساس نیاز فضاهای شهری در مقیاس ناحیه، شهر و منطقه عملی گردد.
خلاصه ماشینی:
براي محقق کردن اين هدف ابتدا تبيين مفاهيم مورد نياز صورت ميگيـرد و بعـد از بيان مفاهيم ، برآن هستيم تا آيات و روايات کاربري فضاي سـبز را اسـتخراج کـرده و در حد توان با روش استقرائي تحليل محتواي مباني فقهي آن صـورت پـذيرد و در انتهـا در غالب جدول مشخص ميشود که اين احکام آيا تأثيري بـر تخصـيص و مکـان يـابي و در ارتقاء معنايي و افزايش عملکرد کاربري فضاي سـبز خواهـد داشـت تـا مـديران شـهري بتوانند در اين حوزه از آن بهره مند شوند؟ ١- تعريف حکم شرعي درتعريف حکم شرعي بيان شده است : «الحکم الشرعي هـو التشـريع الصـادر مـن الله لتنظيم حياة الانسان و توجيهه سواء کان متعلقا بافعاله او بذاته او باشياء اخري داخلـۀ فـي حياته والخطابات الشرعيۀ في الکتاب والسنۀ مبرزة للحکم وکاشفۀ عنه وليست هي الحکم الشرعي نفسه »(صدر، ١٤١٢ق : ٢٣).
عـرض شـد از چـه راه ؟ فرمود: «جامه پاکيزه بپوشد، بوي خوش به خويش زند، خانه اش را زيبا سازد، جلـوي در خانه اش را بروبد، حتي روشن کردن چراغ بيش از غروب آفتاب ، فقر را از ميان مي بـرد و روزي را فزوني مي دهد» (مجلسـي ، ١٤٠٣ق : ج ٧٣، ١٧٦و٣٠٠و٣٠٣) ازآنجاکه حضـرت تأکيـد بـر زيباسازي خانه داشته اند مي توان برداشت کـرد، بـه اولويـت ، شـهر کـه جايگـاه اجتمـاع مسلمين است ، چه بسا به زيبايي و زيباسـازي در آن تأکيـد بيشـتري باشـد؛ و ايـن امـر مي تواند با ايجاد باغ و بستان و فضاي سبز و گل و گيـاه بـه ثمـر رسـد.