چکیده:
زندگی روستایی همواره ویژگیهای متمایزی داشته، این ویژگیها در گذشته پررنگتر از امروز بوده است؛ ازجمله این ویژگیها وجود دو ضلع مهم و تعیینکنندۀ ارباب (مالک و زمیندار) و رعیّت بوده است. در گذشته ارباب نقش سرنوشتسازی در زندگی رعیّت داشته است، امّا امروزه این مناسبات تا حدّ زیادی کمرنگ شده است. رابطۀ بین این دو همواره مورد توجّه نویسندگان در ادبیّات داستانی بوده است و ادبیّات داستانی عربی و فارسی نیز از این توجّه برکنار نبودهاند. دو نویسندۀ مصری و ایرانی؛ یعنی «نجیب محفوظ» و «احمد محمود»، در داستانهای «الجبّار» از مجموعهداستان دنیا الله و «برخورد» در مجموعه داستان زائری زیر باران، ظلم ارباب بر رعیّت را سوژۀ داستان خود قرار دادهاند. این مضمون مشترک، ویژگیهای ساختاری و محتوایی مشترکی را بین دو داستان بهوجود آورده است و بهطبع، به خاطر تفاوت سبک داستاننویسی و جغرافیای متفاوت فرهنگی دو نویسنده، تفاوتهایی بین دو اثر وجود دارد. در جستار پیش رو، شباهتها و تفاوتهای بین دو داستان بررسی و تحلیل شد. نتیجۀ کلّی پژوهش حاضر این است که در این دو داستان، جنبههای ساختاری همچون شخصیّت و روایتگری تحت تأثیر محتوای مناسبات ارباب رعیّتی است. بهطبع، استقلال سبکی دو نویسنده نیز، باعث ایجاد برخی تفاوتها بین دو داستان شده است.
Rural life has always had the distinctive features. These features have been more colorful in the
past than they are today. Among these characteristics were the existence of two important and
determining aspects of the master (owner and landlord) and the peasant. In the past, the master
has played a crucial role in the life of the peasans, but today this relationship has largely
diminished. The relationship between the two has always been of interest to writers in fiction,
and Arabic and Persian fiction have not been excluded. Two Egyptian and Iranian writers, Najib
Mahfouz, and Ahmad Mahmoud, in the stories of Al-Jabbar from the collection of stories “The
World of God” and “Conflict” in the collection of stories “Pilgrims in the Rain”, have been
studied as the oppression of the master on the peasant. This common theme has created common
structural and content features between the two stories, and of course, there are differences
between the two works due to the differences in the style of storytelling and the different cultural
geographies of the two authors. In this paper, the similarities and differences between the two
stories were discussed and analyzed. The general conclusion of this paper is that in these two
stories, the structural aspects of both personality and narrative are influenced by the content of
the Lord's relationship. Naturally, the stylistic independence of the two authors also gives rise to
some differences between the two stories.
خلاصه ماشینی:
بررسی تطبیقی دو داستان کوتاه «الجبّار» از نجیب محفوظ و «برخورد» از احمد محمود عیسی نجفی استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران دریافت: 18/9/1397 پذیرش: 4/2/1399 چکیده زندگی روستایی همواره ویژگیهای متمایزی داشته، این ویژگیها در گذشته پررنگتر از امروز بوده است؛ ازجمله این ویژگیها وجود دو ضلع مهم و تعیینکنندۀ ارباب (مالک و زمیندار) و رعیّت بوده است.
دو داستان کوتاه مورد بررسی؛ «الجبّار» از نجیب محفوظ نویسندۀ مصری و برندۀ نوبل ادبیّات در سال 1988 است که «سهگانۀ مصر» او از شهرت جهانی برخوردار است و دیگری داستان «برخورد»، از احمد محمود، نویسندۀ ایرانی اهل اهواز عمدۀ شهرت محمود به خاطر رمان «همسایهها» است که دو دنباله بر این رمان نوشت و او نیز نوعی سهگانه، به نام خود ثبت کرده است.
«معمولاً نوشتن داستانهایی ازایندست را به نویسندگان نوقلم پیشنهاد نمیکنند و آنان را از دستزدن به چنین پیشآگاهیهایی که باعث میشود خواننده در همان ابتدا دستشان را بخواند، برحذر میدارند؛ چون صرفنظر از یکی از عوامل مهم و کلاسیک در داستان خطر فروریختن پیکرة کار را از همان ابتدا دربر دارد» (زنوزی جلالی، 1386: 180) نجیب محفوظ نیز پشتوانهای محکم از میراث داستانی کلاسیک عربی و غربی دارد و این افزون بر نبوغ ذاتی او، باعث شده که ترسی از تجربه و هماوردی با خواننده نداشته باشد؛ امّا احمد محمود با روایتی کلاسیک داستانش را روایت کرده است.
) در این داستان، نویسنده برای بیان اضطراب کشنده و وضعیّت یکنواخت قهرمان داستان یعنی ابوالخیر از تکنیک روایی «صحنهپردازی» بهرۀ بیشتری برده است، امّا احمد محمود به خاطر سبک زبانی منحصربهفردش در تاریخ ادبیّات داستانی ایران، ذاتاً گرایش به روایت پرتحرّک دارد.