چکیده:
یُعدّ الشعر وسیلة موحیة تعبّر عن حیاة الإنسان وحالاته النفسیّة، وتکشف عن مکنونات النفس وإسقاطاتها، وللتواصل مع الآخر یعتمد علی الخطاب الإبداعی الذی یحقّق الأهداف والمقاصد الدلالیّة. فی هذا الصدد، عکفَ الشعراء علی توظیف جملة من الأدوات الفنیّة الفاعلة لنقل أفکارهم ومشاعرهم إلی المتلقّی، ولتحقّق عملیّة التواصل. الشاعر العمانی المعاصر سعید الصقلاوی من هؤلاء الشعراء الذین اعتمدوا فی نصوصهم علی الخطاب الإبداعی- التواصلی للتعبیر عن حیاة الإنسان ومکنوناته النفسیّة. وفی هذه الورقة البحثیّة، رشّحنا قصیدته الموسومة بـ"صرخة طفل" التی تتّسم بطابع المقاومة لتکون محورَ هذه الدراسة؛ لأنّها تتّسم بخطاب ثوری، وتُعدّ مشروعاً إنسانیّاً وتعاطفاً روحیّاً مع شریحة مضطهدة من الشعب الفسطینی، وقد استخدم الشاعر فیها أدوات جمالیّة تثری الجانب الإبداعی للتأثیر فی المتلقی واستمالة قلبه، مستعیناً بوسائل اللغة التی تنقل إحساس الشاعر إلی المخاطب وتضمن عملیّة التواصل. رصدت هذه الدراسة عبر المنهج الوصفی-التحلیلی واعتماداً علی المقاربة التداولیة، أبرز التقنیات الإبداعیّة التی تؤدّی إلی تفاعل المتلقی فی عملیّة التواصل منها الخطاب السینمائی، والخطاب الإعلامی، والخطاب الحِجاجی. وتهدف الدراسة إلی استکشاف هذه المعطیات والتقنیات الإبداعیّة التی ترفد النصّ بحمولات دلالیّة خصبة بغیة إیصال الفکرة للمتلقی. من أهمّ النتائج التی توصّلنا إلیها فی هذه الدارسة هی أنّ الشاعر سعید الصقلاوی فی هذه القصیدة التی تتّسم بالخطاب الإبداعی، یسعی إلی التأثیر فی المخاطب لکی یتّخذ موقفاً مشرّفاً تجاه القضیّة الفلسطینیّة ومعاناة الأطفال، فمن هذا المنطلق عمدَ إلی استخدام جملة من وسائل التواصل التحفیزیّة المثیرة.
شعر ابزاری الهامبخش است که زندگانی و حالات روانی انسان را به تصویر میکشد، و از نهفتهها و نگفتههای ادمی پرده برمیدارد، از سویی برای خلق ارتباط با دیگری و تحقق غایات معنایی به گفتمان مبتکر روی میاورد. در این بین نیز شاعرانی بودند که با بکارگیری برخی ابزارهای فنی موثر کوشیدند، اندیشهها و عواطف خود را به مخاطب القا و روند ارتباطمندی را محقق سازند. سعید الصقلاوی شاعر معاصر عمان از جمله شاعران برخوردار از خصیصهای شعری مبتنی بر گفتمان نواوری– ارتباطی است. و در این راستا قصیده "صرخه طفل" وی را که نمادی از مقاومت است را بعنوان محور پژوهش برگزیدهایم؛ این سروده متضمن گفتمانی انقلابی، و طرحی انسان دوستانه است که نوعی همدلی معنوی با قشر ستمدیده فلسطین بشمار میرود، شاعر نیز در این سروده از تکنیکهای زیباشناسی با هدف غنی ساختن جنبههای مبتکرانه تاثیرگذار بر مخاطب بهره جسته، و در این میان ابزارهای زبانی را بعنوان پل ارتباطی ما بین احساس شاعر و درک مخاطب بکار بسته ااین پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر رویکرد کاربردشناسی، بارزترین تکنیکهای نواورانه مشتمل بر مشارکت خواننده در روند ارتباطمندی سه گفتمان سینمایی، رسانهای و برهانی را مورد کاوش قرار داده و همچنین در پی نمایان ساختن دادهها و تکنیکهای نوپدیدی است که متن را به منظور رساندن دیدگاه شاعر به مخاطب، به لحاظ بار معنایی زایا و غنی ساخته است. یافتههای پژوهش نشان میهد که سعید الصقلاوی در این شعر متصف به گفتمان نواورانه، سعی در تاثیرگذاری بر خواننده و برخورداری از موقعیتی افتخارامیز در قبال مسيله فلسطین و رنج کودکان داشته است، از این رو از برخی ابزارهای ارتباطی محرک و برانگیزاننده استفاده کرده است.
Poetry is an inspiring means that indicates the human being's life and their psychological statuses and it reveals the inner side of people. And, to communicate with others it depends on the creative discourse that fulfill the semantic purposes. So, poets used different effective techniques to transfer their thoughts and feelings to the reader and to communicate with him. The Ommani poet Said Al-Saqlawi is one of thos poets that used the creative-communicative discourse to express the inner side of people's life. In this study, we chose the poet "the cry of the child" to be the case because it has a rebellious discourse and it is a humanitarian process and a sympathetic attitude to the oppressed people of Palestine. The poet used aesthetics beside the creative texts to impress the reader and to capture his heart. He applied linguistic means that transfer the poet's emotions to the reader and guarantee the communication process. This descriptive analytical study surveyed the significant creative techniques that made the reader interact in the communication process such as cinematic discourse, press discourse, and convincing discourse. And, the study is to discover the creative techniques that support the text with semantic meanings to communicate with the reader. We concluded that the poet Said Al-Saqlawi in this creative poem tried to effect the reader to take a honourable stand with Palestinian case and the children's suffering. That is why he used a bunch of rousing and motivating means.
خلاصه ماشینی:
الرواية الثانية: رواية عثمان بن عيسى: ينقل عثمان بن عیسی عن بعض مشايخه، عندما كان الإمام موسى بن جعفر (ع) عند المهدي العباسي قال أبو یوسف للمهدي: «أَ تَأْذَنُ لِي أَنْ أَسْأَلَهُ عَنْ مَسَائِلَ لَيْسَ عِنْدَهُ فِيهَا شَيْءٌ، فَقَالَ لَهُ نَعَمْ، فَقَالَ لِمُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ (ع) أَسْأَلُكَ قَالَ نَعَمْ، قَالَ مَا تَقُولُ فِي التَّظْلِيلِ لِلْمُحْرِمِ قَالَ لَا يَصْلُحُ، قَالَ فَيَضْرِبُ الْخِبَاءَ فِي الْأَرْضِ، وَ يَدْخُلُ الْبَيْتَ قَالَ نَعَمْ، قَالَ فَمَا الْفَرْقُ بَيْنَ هَذَيْنِ، قَالَ أَبُو الْحَسَنِ (ع) مَا تَقُولُ فِي الطَّامِثِ، أَتَقْضِي الصَّلَاةَ قَالَ لَا، قَالَ فَتَقْضِي الصَّوْمَ قَالَ نَعَمْ، قَالَ وَلِمَ قَالَ هَكَذَا جَاءَ، فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ (ع) وَهَكَذَا جَاءَ هَذَا، فَقَالَ الْمَهْدِيُّ لِأَبِي يُوسُفَ مَا أَرَاكَ صَنَعْتَ شَيْئاً، قَالَ رَمَانِي بِحَجَرٍ دَامِغ» (الحر العاملي، 1409: 12/ 522-523) مطابقة الموضوع: يذكر البعض هذه الرواية دلالة لجواز الاستظلال عند وجود عذر ما (المجلسي الثاني، 1404: 17/ 304؛ الفاضل الهندي، 1416: 5/ 399) وفي رواية أخرى بهذا الشأن سُئل الإمام الرضا (ع) عن جواز الاستظلال من المطر، فأجاب الإمام بأن ذلك يجوز ولكن يجب ان يعطي خروفا ليكفّر عنه (الحر العاملي، 1409: 13/ 155) في هذه الرواية طُرح السؤال عن الجواز عند الاضطرار، فلم يشك الراوي في حرمة الاستظلال، بل يسأل عن الاضطرار، ويؤيد الإمام هذا الأمر في إجابته، فلم يقل له بأن ذلك محرم مطلقا، وإجابة الإمام بكلمة نعم، فيها دلالة على الحرمة إذا لم تكن هناك ضرورة.
روايات أهل البيت (عليهم السلام): بحسب الروايات التي جاء فيها نوع کفارة التظليل، ربما يمكن استخدامها كدليل لثبوت التظليل عند الاختيار، (رغم أن أغلب هذه الروايات جاءت بشأن الاضطرار)، كما أن العلامة الحلي ذكر رواية محمد بن إسماعيل بن بزيع كدليل على دفع كفارة التظليل اختيارا.