چکیده:
در متون بازمانده از زبان فارسی دری برخی افعالی وجود دارند، که در ساخت آنها، بر خلاف صورت معمول فعل در این زبان، به جای پایانههای صرفی فعل، از ضمایر شخصی متصل استفاده شده است؛ از این رو پژوهندگان دستور زبان فارسی به این افعال عنوان «ضمیرساخت» دادهاند. کاربرد این افعال عموماً در بیان شرط و تمنا است و شواهد مطمئنی از سه صیغۀ دوم شخص مفرد و جمع و اوّل شخص جمع از آن در دست است. تنها نظر پذیرفتهشدهای که در مورد پیشینۀ این افعال وجود دارد نظر لازار است که وجود ضمیر متّصل در این ساختها را مرتبط با برخی افعال کناییای در فارسی میانه دانسته که در آنها عامل به جای اینکه به صورت ضمیر منفصل یا متّصل پیش از صفت مفعولی یا ستاک ماضی ظاهر شود به صورت متّصل به انتهای آنها چسبیده است. در این مقاله با ارائۀ دلایلی در ضعف این احتمال چنین پیشنهاد شده است که این ضمیر متّصل بازتحلیل پایانۀ فعلی در شمار اول شخص مفرد به صورت ضمیر متّصل سبب شده که در سایر شمارها نیز به جای پایانۀ فعلی از ضمایر متّصل استفاده گردد. این گونه بازتحلیل در زبان سغدی نیز دارای نمونه است.
There are some verbs in the early Persian texts in which instead of the normal verb endings, the enclitic personal pronouns are attached to the past stem; therefore they have been termed as 'pronoun-constructed' verbs by researchers of Persian grammar. The main usage of these verbs are optative or conditional and there are reliable evidence of 2nd person singular and plural and also 1st person plural. Although some suspicious evidence is available from other persons, one cannot be sure of their accuracy and relevance to these verbs. The only accepted explanation on the antecedent of these verbs is Lazard’s view that the existence of the pronoun in these constructions is related to some of the ergative verbs in Middle Persian in which instead of a pronoun preceding the past stem, the enclitic pronoun is attached to it. In this paper first the weakness of this view will be shown and then it is proposed that the enclitic pronoun has been attached through a reanalysis of the of the first person singular verbal ending as the first person enclitic pronoun. Such a reanalysis has also examples in Sogdian.
خلاصه ماشینی:
بحثي در مورد افعال ضميرساخت 1 محمدحسن جلاليان چالشتري دانشيار فرهنگ وزبان هاي باستاني دانشگاه تبريز ( از ص ٣٥ تا ص ٥٣) تاريخ دريافت مقاله : ٩٨/١٠/٢١؛ تاريخ پذيرش مقاله : ٩٨/١٢/١٠ در متون بازمانده از زبان فارسي دري در ساخت بعضي افعال ، بر خلاف صورت معمول فعل در اين زبان ، به جاي پايانه هاي صرفي فعل ، از ضماير شخصي متصل استفاده شده است .
تنها نظر پذيرفته شده اي که در مورد پيشينۀ اين افعال وجود دارد نظر لازار است که وجود ضمير متصل در اين ساخت ها را مرتبط با برخي افعال کنايي در فارسي ميانه دانسته که در آن ها عامل به جاي اينکه به صورت ضمير منفصل يا متصل پيش از صفت مفعولي يا ستاک ماضي ظاهر شود، به صورت متصل به انتهاي آن ها چسبيده است .
آنچه از شواهد موجود در متون فارسي ميانه از اين ساختار ميتوان به دست آورد، بدين قرار است : در افعال متعدي صورت صرفي مضارع تمنايي يا التزامي فعل ربطي -h منطبق با مفعول منطقي (= فاعل دستوري) به ستاک ماضي افزوده مي - شده است .
ir About the Legal Term azišmānd in the Mādayān ī Hazār Dādestān 1 Nadia Hajipour Ph. D, Ancient Iranian Languages, Institute of Humanities Sciences and Cultural Studies Received: October, 20, 2019; Accepted: February, 29, 2018 Mādayān ī azār Dādestān or the Collection of Thousands of Judgments is a legal text, which has been written in the late Sassanid era, early 7th century AD.