چکیده:
در مقاله حاضر، تأثیرتاریخی نظامیگری بر رشد اقتصادی ایران طی دوره 1357-1332 بر اساس خاطرات کارگزاران حکومت پهلوی بررسی میشود. مسئله اصلی تحقیق این است که مخارج نظامی دوران پهلوی دوم چگونه بر رشد اقتصادی ایران تأثیرگذاشت؟ بنابر فرضیه تحقیق، در طول برنامه دوم عمرانی، هزینههای نظامی که علاوه بر درآمد ناکافی نفت، از کمکهای بلاعوض خارجی به دست میآمد باعث اتلاف اندک منابع مالی کشور شد و در طول سه برنامه عمرانی بعدی که درآمد نفت رو به بهبود نهاد، هزینههای نظامی باعث انحراف منابع مالی شد و بر رشد اقتصادی ایران تأثیر منفی گذاشت. نتایج این تحقیق که با شیوهای توصیفی و تحلیلی و بر اساس منابع دست اول یعنی خاطرات کارگزاران پهلوی به انجام رسیده است، نشان میدهد که نظامیگری با تأثیر بر دو مؤلفه سرمایه مالی و سرمایه انسانی رشد اقتصادی ایران را که در سالهای دهه 40 و 50 به رقم قابل توجهی رسیده بود، دچار آسیب و انحراف کرد و بر روند رشد اقتصادی تأثیر منفی گذاشت.
In the present article, the historical impact of militarization on Iran's economic growth from 1973 to 1979 is examined based on the memories of Pahlavi government agents and staffs. The main question is how the Second Pahlavi military spending affect Iran's economic growth in a negative way. According to the research hypothesis and during the second construction Programme, the military expenditures, which in addition to insufficient oil revenues from foreign grants has decreased, caused a small waste of the country's financial resources. Military spending has devastated financial resources during the three subsequent development Programme with the improved oil revenues and these spending has negatively affected Iran's economic growth. The results of this research which is written in an analytical and descriptive method and has used the first-hand sources – Pahlavi staffer memories – show that militarism influenced on two components of economy, investment in human and financial asset caused deviation on economic growth which reached significantly in the decades od 40 and 50 and had a negative effect on the economic growth.
خلاصه ماشینی:
نتايج اين تحقيق که با شيوه اي توصيفي و تحليلي و بر اساس منابع دست اول يعني خاطرات کارگزاران پهلوي به انجام رسيده است ، نشان مي دهد که نظاميگري با تأثير بر دو مؤلفه سرمايه مالي و سرمايه انساني رشد اقتصادي ايران را که در سال هاي دهه ٤٠ و ٥٠ به رقم قابل توجهي رسيده بود، دچار آسيب و انحراف کرد و بر روند رشد اقتصادي تأثير منفي گذاشت .
آنچه در اين مقاله مدنظر است اين است که رشد اقتصادي ايران که با کمک درآمد نفت ، در دهه چهل و پنجاه شمسي ، به رقم قابل توجهي رسيده بود، به علت انحراف سرمايه گذاري در مؤلفه هاي مرتبط با اقتصاد و اختصاص آن به مخارج نظامي ، نمي توانست به توسعه اقتصادي پايدار و متوازن منجر شود.
بي نظمي به همراه تبذير بودجه ، در کنار تورم ناشي از تزريق منابع بانکي ، تورم داخلي را رقم زد که حاصل آن رکود به همراه تورم در سال هاي پاياني دهه ٣٠ بود و دوره دوم / شماره ٢/ پاييز و زمستان ١٣٩٨ صرف نظر از دلايل سياسي ، باعث قدرت گرفتن علي اميني شد که براي جلوگيري از اين بي نظمي بودجه اي و هزينه کرد درست آن به نخست وزيري رسيد؛ اما خود وي هم بر اثر اعتراض به عدم تخصيص بهينه اعتبارات استعفا کرد.
دوم ؛ افزايش هزينه هاي نظامي باعث شد که از مخارج غيرنظامي مثل سرمايه گذاري در آموزش و تربيت نيروي انساني متخصص و بهداشت همان گونه که در داده هاي اين مقاله به آن اشاره شد، کاسته شود که باعث تأثير منفي در اقتصاد شد و روند توسعه اقتصادي را نامتوازن کرد.