چکیده:
پرسش مقالۀ حاضر چونی و چگونگی افزوده‌های هنرمندانۀ نظامی (535- 612ه.ق) در روایت تاریخی داستان بهرام گور و نقل آن در منظومۀ هفت پیکر است. منظومۀ هفت پیکر یکی از بدیع‌ترین روایت‌های داستانی ادب فارسی است و از گذشته تا امروز مورد توجه خوانندگان بوده است. پیرنگ اصلی داستان بر روایتی تاریخی بنا شده که مأخذ آن کتاب‌هایی چون تاریخ طبری و تاریخ بلعمی، اخبارالطوال دینوری، سیاست‌نامۀ خواجه نظام‌الملک، تاریخ یعقوبی، کتاب البدء و التاریخ مطهر بن طاهر مقدسی، تاریخ ثعالبی و تاریخ ابن‌اثیر است و نظامی داستانسرا با ترفندهایی، ساخت و سیاق روایت‌ها را دگرگون می‌کند و با کاهش و یا افزایش‌هایی، روایتی نو و هنری می‌آفریند. نتایج مقایسۀ تطبیقی روایت نظامی با کتاب‌های تاریخی، نشانگر آن است که شاعر گنجه با احاطه بر دانش‌های گونه‌گونی چون ستاره‌شناسی، کیمیاگری، اسطوره‌شناسی و آشنایی با آیین‌های مهری و زرتشتی، بخش‌هایی نمادین و سمبولیک به داستان افزوده و فضایی اسطوره‌ای و ادبی برای آن خلق کرده است. ازجمله ابداعات شاعر، افزودن بخش‌هایی چون دیدار با تصویر هفت شاهزادۀ زیبا در کاخ خورنق است که استفادۀ مبتکرانه از عدد هفت را تداعی می‌کند. مبارزه با اژدها و کشتن او در زمرۀ بخش‌های کهن‌نمونه‌ای داستان است. همچنین اقدام بهرام که تعقیب گوری تا غار است و فرو رفتن در غار و بیرون نیامدن وی، از جمله بخش‌هایی است که نظامی برای تأثیرگذاری بیشتر و جلوۀ روحانی بخشیدن به شخصیت بهرام ابداع کرده است.
In this article, we speak about Nizami Ganjavi’s adjuncts to the historical story of Bahram Goor. Haft Peykar is one of the most attractive verses in Persian poetry. The original plot of the story was narrated by Tabari in Tarikh Tabari and its Persian translation by Bal’ami. Other history-writers like Dinvari, Nizamal Molkm, Yaghoobi, Maghdasi, Sa’alibi and Ibn Asir wrote this story in different structures. But Nizami, as a storyteller, made some changes to the plot and added some parts to the historical plots. Nizami’s additions are some parts like: Bahram’s seeing the painting of seven princess in Khovarnagh Palace, fighting with dragon, going to the cave and has ascension to God. Nizami knew about alchemist, astronomy, medicine and mythology. He uses the symbolic meaning of number seven in Haft peykar in the best form.
خلاصه ماشینی:
آبشخورهاي تاريخي روايت نظامي در نظم هفت پيکر مقايسۀ تطبيقي داستان بهرام گور در روايت فردوسي ، طبري ، ثعالبي ، نظام الملک ، مقدسي ، ابن اثير و نظامي با توجه به افزوده هاي هنرمندانۀ نظامي به داستان تاريخي * مريم حسيني استاد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه الزهرا، تهران ، ايران (تاريخ دريافت : ١٣٩٦/٠٥/٠٨ تاريخ پذيرش : ١٣٩٦/١١/٠١) چکيده پرسش مقالۀ حاضر چوني و چگونگي افزوده هاي هنرمندانۀ نظامي (٥٣٥- ٦١٢ه .
پيرنگ اصلي داستان بر روايتي تاريخي بنا شده که مأخـذ آن کتـاب هـايي چـون تـاريخ طبـري و تـاريخ بلعمي ، اخبارالطوال دينوري ، سياست نامۀ خواجه نظام الملک ، تاريخ يعقوبي ، کتاب البـدء و التـاريخ مطهـر بـن طـاهر مقدسـي ، تـاريخ ثعالبي و تاريخ ابن اثيـر اسـت و نظـامي داستانسـرا بـا ترفنـدهايي، سـاخت و سـياق روايت هـا را دگرگـون مـيکنـد و بـا کـاهش و يـا افزايش هايي، روايتي نو و هنري ميآفريند.
به نظر ميرسد پيرنگ اصلي داستان بر روايـت هـايي تـاريخي بنا شده که مأخذ آن کتاب هايي چون تاريخ طبري، تاريخ بلعمـي، اخبـارالطوال دينـوري ، سياست نامۀ خواجه نظام الملک ، تـاريخ يعقـوبي، کتـاب البـدء و التـاريخ مطهـر بـن طـاهر مقدسي، تاريخ ثعالبي و تاريخ ابن اثير است .
منابع هفت پيکر از زبان خود شاعر نظامي در ابتداي کتاب به فردوسي و نظـم وي از داسـتان بهـرام در شـاهنامه اشـاره دارد و پس از آن از کتاب هاي تاريخي که از آن ها سود برده است -که بعضي از آن ها بـه عربـي و برخي به فارسي بوده اند- ياد ميکند١.
(
, 
, 
)
