مطالعه تطبیقی منابع رقابت سیاسی ایران و ترکیه در منطقه خاورمیانه مقاله

جمهوری اسلامی ایران و ترکیه، دو کشور همواره تأثیر گذار در منطقه ژئواستراتژیکی و ژئواکونومیکی خاورمیانه هستند. هر دو کشور با برخورداری از مؤلفه های گوناگون و متعدد قدرت در صدد کسب جایگاه بهتر در این منطقه راهبردی هستند. تلاش برای نفوذ و تأثیر گذاری بر روند تحولات منطقه ای پس از فروپاشی شوروی تا بحران های اخیر در کشور سوریه و عراق بیانگر تکاپوی جدی هر دو کشور برای کسب یک جایگاه برتر منطقه ای است. هدف این تحقیق بررسی این منابع رقابت است و پاسخ به این پرسش است که، مهمترین منابع رقابت سیاسی ایران و ترکیه در منطقه خاورمیانه کدامند؟ در پاسخ موقتی گفته می شود که مهمترین منابع مؤثر بر رقابت ایران و ترکیه در منطقه،  قدرت های نرم و سخت این دو دولت هستند. یافته های پژوهش با کاربست نظریه واقع گرایی ساختاری به ویژه تقریر واقع گرایی تدافعی نشان می دهد که ایران و ترکیه نه بر اساس منابع قدرت سخت بلکه براساس منابع قدرت نرم خود به رقابت با یکدیگر پرداخته اند. نتایج تحقیق گویای آن است که منابع و دارایی های مادی این دو بازیگر خیلی در رقابت سیاسی آن ها مؤثر نبوده بلکه برداشت ذهنی که این دو بازیگر از نیت های یکدیگر داشته اند و نوع سیاست خارجی منطقه ای و به ویژه نوع تعاملی که با قدرت های بزرگ بین المللی داشته اند، در رقابت آن ها مؤثرتر بوده است.

بنابراین می توان گفت منابع و دارای های مادی ملی این دو بازیگر خیلی در رقابت سیاسی آنها مؤثر نبوده بلکه این درک و فهمی که این دو بازیگر از محیط منطقه ای و نوع سیاست خارجی و تعامل با قدرت های بزرگ بین المللی به ویژه ایالات متحده داشته اند، در رشد و ارتقا آنها مؤثرتر بوده است . لذا قدرت سیاسی ملی جمهوری اسلامی ایران عبارت است از توانایی رهبران آن در بسیج منابع مادی و انسانی برای حمایت از اهداف سیاست خارجی دولت . حمایت های معنوی و مادی از دولت قانونی سوریه ، و عراق به ویژه شیعیان این دو کشور و مبارزه با تروریست های افراط گرا نمودی از تلاش ایران برای اثبات خود به عنوان یک قدرت برتر و توانمند و با نفوذ در تحولات منطقه ای است ؛ اما نوع سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال نظام بین الملل که بر مبنای عدم پذیرش ان و ناعادلانه دانستن آن است و عدم پذیرش قدرت های بزرگ در منطقه به ویژه در حوزه های نفوذ خود، باعث شده است که نیت ها و اقدامات این دولت از سوی همسایگان به ویژه دولت ترکیه با سوء ظن نگریسته شود و مسیر ارتقای منطقه ای آن با چالش های بسیاری روبه رو گردد . دولت ترکیه برخلاف جمهوری اسلامی ایران اساس نظام بین الملل موجود را پذیرفته و همکاری با قدرت های بزرگ نظام به ویژه ایالات متحده را خط مشی خود قرار داده است و این امر منجر به ارتقای وجهه ترکیه در نظام بین المللی و هموار شدن مسیر ارتقا و رشد آن در منطقه شده است .