چکیده:
جمال ادبی و اعجاز هنری قرآن کریم همواره یکی از عوامل اصلی جذب مخاطب بودهاست. اقتباس یکی از شیوههای بلاغی است که میتواند با اعتبار، ضمانت، وجاهت، غنا و مقبولیت بخشیدن به متن، موجب جلب بیشتر مخاطبان و سرانجام، اقناع آنان گردد. تفسیر خزائنالأنوار و معادنالأخبار از تفاسیر ادبی ـ عرفانی دورۀ صفویه است که در سالهای اخیر مورد تحقیق، تصحیح و چاپ قرار گرفتهاست و آن را در قرن دوازدهم هجری قمری، عالم، محدث و مفسر ادیب دورۀ صفویه، «میرمحمد رضا بن محمد مؤمن خاتونآبادی» آن را نوشتهاست. از ویژگیهای منحصربهفرد این تفسیر، مقدمۀ چهاردهخزانهای آن است. در واقع، خزائن مزبور پیشنیازها و علوم مورد نیاز مفسران قرآن کریم را تبیین میکند. مؤلف در خزانۀ سوم، بهتفصیل به شرح صنایع بدیع لفظی و معنوی، بیان و آنگاه به تشریح علوم قرآنی پرداختهاست و از این منظر، نمونۀ اعلایی از مقدمهنویسی را برای اهل فن رقم زدهاست. پژوهش حاضر به کمک روش مطالعات کتابخانهای و به شیوههای توصیف، تحلیل و مقایسه، استفادۀ هنرمندانه خاتونآبادی از هنرسازۀ اقتباس در دیباچۀ اثرش را از دو منظر کمّی و کیفی بررسی کردهاست و نشان داده که وی با بهرهگیری از اقتباسات (کامل، ناقص و منقطع) و استفادۀ هنری از آهنگ، اصوات، تکرار و خاصیت القاگری آنها و با بهکارگیری سایر صنایع بدیع لفظی و معنوی، همچون تلمیح، جناس و مراعات نظیر در کنار اقتباسات قرآنی، جلوهای بدیع و تأثیرگذار از اقتباس را به نمایش گذاشتهاست.
The aesthetic appeal of Quran has always been one of the main reasons for fascinating its readers. Adaptation is one of the rhetoric means to grant credit, richness, and admissibility while fascinating more audiences and, eventually, persuading and satisfying them. Khazaen al-Anvaar va Maaden al-Akhbar (meaning “Treasuries of Lights and Sources of Stories” in English), a mystical and literary exegesis which has been published, surveyed, and corrected in recent years, was written by Mir Mohammad Reza ibn Mohammad Khatoun Abaadi during the Safavid era. The book’s preface, which contains 14 “treasuries,” is of special importance. In fact, these treasuries define perquisites and requirements for exegesis of Quran. In the third treasury, Khatoun Abaadi discusses novel literal, spiritual, and expressional instruments in detail and then, explains Quranic sciences. Hence, from this perspective, this book is a significant example for writing prefaces. This research aims to perform a quantitative and qualitative analysis of the usage of adaptation in Khatoun Abaadi’s book. Results of the research demonstrate that by artistic use of sound and music and literary devices such as pun and allusion, Khatoun Abaadi presents a novel and effective form of adaptation.
خلاصه ماشینی:
اما تفسيرنويسي در دوره صفويه ، يعني عصر مورد پژوهش اين مقاله که «عصر تدوين دانش هاي شيعي» را به آن نسبت داده اند، علاوه بر روش هاي پيشين ، با رويکردي خاص جريان يافت ؛ بدين معني که ١٠٦/ بررسي اقتباسات قرآني در ديباچه تفسير خزائن الأنوار و معادن الأخبار خاتون آبادي تفسيرنويسان سده هاي پيشين ، تفاسير خود را بر اساس روايات منقول از صحابه و نيز عقايد اهل تصوف مينوشتند، ولي اغلب مفسران اين دوره براي پي بردن به اعماق معاني قرآن ، از روايات منقول از معصومين (ع ) بهره ميبردند و عده اي نيز در ديباچه ها و خطب 1 آغاز تفاسير خويش بر روش روايي خود تأکيد ميکردند؛ براي نمونه ، مولي فتح الله کاشاني ، مفسر قرن دهم ، در مقدمه تقسير منهج الصادقين خويش چنين مينويسد: «و چون مقصد اقصي و مطلب اعلي از اين منتخب ، ايضاح طريق ائمه صادقين است به حجج واضحه و الزام مخالفين به براهين باهره .
Effect ١١٤/ بررسي اقتباسات قرآني در ديباچه تفسير خزائن الأنوار و معادن الأخبار خاتون آبادي آيه از نظر کميت نقل به شيوه کامل و از نظر کيفيت به هدف تشريح و در ارتباط با محتواي متن به کار رفته است .