چکیده:
مطالعهی حاضر، با محاسبهی بهرهوری فیزیکی و اقتصادی آب در محصولات زراعی و باغی شهرستان دزفول در سال زراعی 96-1395، این محصولات را از نظر بهرهوری آب اولویتبندی نموده است. همچنین عوامل موثر بر بهرهوری فیزیکی و اقتصادی آب با استفاده از یک مدل رگرسیون، تعیین گردید. دادههای مورد نیاز با روش نمونهگیری تصادفی طبقهای و با تکمیل پرسشنامه از یک نمونهی 221 نفری از کشاورزان شهرستان مذکور، به دست آمد. نتایج نشان داد که، بالاترین بهرهوری فیزیکی آب به ترتیب مربوط به محصول کاهو (8/22 کیلوگرم بر مترمکعب)، هویج (03/15 کیلوگرم بر مترمکعب) و پیاز (19/9 کیلوگرم بر مترمکعب) و پایینترین بهرهوری فیزیکی آب مربوط به نارنج (67/0 کیلوگرم بر مترمکعب) و گریپفروت (84/0 کیلوگرم بر مترمکعب) میباشد. نتایج تحلیل رگرسیون نیز نشان داد که متغیرهای نوع محصول، سن، سابقهی و تحصیلات کشاورز، سطح زیرکشت، داشتن شغل غیرکشاورزی، نوع منبع آب و روش آبیاری بر بهرهوری فیزیکی و متغیرهای سن و سابقهی کشاورز، شغل غیرکشاورزی، بافت خاک و نوع منبع آب بر بهرهوری اقتصادی آب موثرند.
In this study, physical and economic water productivities of agronomic and horticulture crops of Dezful city were calculated, and the priority cultivation of these crops was determined in the 2016. A regression model was used to investigate factors affecting water productivity. Necessary data were collected using stratified random sampling by completing a quetionaire of 221 farmers. The results indicated that maximum physical productivity is related to lettuce (22.8 kgh-1), carrot (15.03 kgh-1) and onion (9.19 kgh-1) and minimum physicsl productivity is related to orange (0.67 kgh-1) and grapefruit (0.84 kgh-1) respectively. The results also indicated that variables such as type of crop, age, experience and education level of farmers, planting area, nonagricultural job, kind of water source and irrigation method affect physical water productivity and variables such as age and experience of farmers, nonagricultural job, soil texture and type of water source affect economic water productivity.
خلاصه ماشینی:
کمبود بارش و محدود بودن منابع آب آبياري، چالش اساسي براي سياست هاي کشاورزي ميباشد ( ,Sepaskhah &Moghimi ;٢٠٠٤ ,Bastiaanssen &Zwart ٢٠٠٧ ,Mohammadi &Bostani ;٢٠١٤).
بر اساس آمار و ارقام مربوط به توليد محصولات زراعي و باغي کشور در سال هاي گوناگون ، بهره وري مصرف آب از ٠/٩٤ تا ١/٢٩ کيلوگرم بر متر مکعب متغير و ميانگين آن ١/٠٧ کيلوگرم بر متر مکعب بوده و راندمان کل آبياري محصولات کشاورزي در کشور حدود ٤٠ درصد ميباشد.
نتايج مطالعه ايشان نشان دادند که کارايي مصرف آب براي تمامي محصولات کشاورزي بزرگ تر از يک بوده و در اين بين ، سبزيجات به ترتيب با ٢/٧٤ و ٣/١٩ کيلوگرم بر مترمکعب در سال هاي ٢٠١٢ و ٢٠١٣، داراي بالاترين بهره وري فيزيکي بوده اند.
(٢٠١٩),Mottaghi &Seyedan با استفاده از يک نمونه ١٨٢ تايي از کشاورزان ، بهره وري فيزيکي و اقتصادي آب در دو سامانه سنتي و مدرن براي ذرت دانه اي و علوفه اي در استان همدان را محاسبه و مقايسه کرده اند.
بر اين اساس ، ميتوان نتيجه گرفت که شهرستان دزفول براي محصولات گريپ فروت و نارنج داراي بهره وري فيزيکي و اقتصادي پايين تري نسبت به ساير محصولات هستند.
با توجه به نتايج اين پژوهش و مطالعات انجام شده (لي و همکاران ، ٢٠١٦)، به طور کلي ميتوان بيان کرد که بهره وري فيزيکي و اقتصادي محصولات باغي گروه سبزيجات بيش تر از ساير محصولات ميباشد.
بر اين اساس ، ميتوان نتيجه گرفت که شهرستان دزفول براي محصولات نارنج و گريپ فروت داراي بهره وري فيزيکي پايين تري در نهاده آب است .
Issues, challenges, and strategies for promoting agricultural water productivity in Iran, the 12th National Irrigation and Drainage Committee of Iran.