بازپژوهی روایات قاعده فراغ و تجاوز با رویکردی بر احیای قاعده یقین مقاله

قاعده یقین را مشهور فقها و اصولیان نپذیرفته و معتقدند که مستندی جهت احراز قاعده انگاری آن یافت نمی شود. بزرگانی بسان شیخ انصاری حتی استنباط این قاعده را از روایات باب فراغ و تجاوز صحیح ندانسته اند؛ البته اگر چنین منظور شود که مفاد قاعده یقین با قاعده فراغ و تجاوز یکی هست و از این جهت می توان آن را اثبات نمود، پنداری ناپسند است؛ زیرا در قاعده یقین، سبق یقین رکن اصلی است؛ ولی در باب فراغ و تجاوز عنصر یقین مفروض نیست و درست از همین منظر این پرسش قابل طرح است که آیا از اطلاق برخی روایات این باب، می توان مواردی را که فرد یقین دارد نیز استنباط کرد؟ به دیگر سخن آیا می توان مسبوقیّت شکّ نسبت به حالت غفلت و یقین را دریافت یا خیر؟ اگر این امکان میسّر باشد، هر چند می توان گفت که این روایات مستقلاً مثبت قاعده یقین نیستند؛ ولی با توجه به اطلاق آن ها، با اثبات آن نیز منافات نخواهند داشت. در این پژوهش که به شیوه توصیفی ـ تحلیلی صورت پذیرفته، ضمن بررسی اقوال موجود در بحث و ارائه سه برداشت در راستای تبیین مقصود از قاعده یقین، با استفاده از برخی روایات باب فراغ و تجاوز، قاعده یقین در محدوده تفسیر حداقلّی آن اثبات شده است.

The rule of certainty has not been accepted by famous Islamic jurists and Usulis and they believe that there is no proof to consider it as a rule. Sheikh Ansari has even refused the validity of inferring this rule from the narrations of the discharge and passage field; Indeed, it is a misconception to believe that the content of the rule of certainty is the same as the rule of discharge and passage and conclude that it is possible to prove the former; since, in the rule of certainty, the precedence of certainty is the main element; while with regard to the rule of discharge and passage, the certainty element is not assumed and from this very aspect, a question arises whether it is possible to infer the cases of the individual's certainty from the absoluteness of some narrations of this area as well . In other words, is it possible to infer the precedence of doubt in comparison to the neglect and certainty case? If possible, although it may be said that the narrations may not independently prove the rule of certainty; given their absoluteness, they do not contradict its proof either. In this descriptive-analytical research, while examining the opinions on the topic and presenting three understandings in order to explain the meaning of the rule of certainty, using some narrations of the rule of discharge and passage area, the authority of the rule of certainty has been proven in the context of its minimum interpretation.