چکیده:
قدرت ملی به مجموعه تواناییهای مادی و معنوی گفته میشودکه در قلمرو یک واحد جغرافیایی سیاسی به نام کشور یا دولت وجود دارد. از جمله تواناییهای مادی، پدیدههای طبیعی به نام تنگههاو آبراههای بینالمللیهستند که به عنوان یک موقعیت استراتژیک هم در استراتژیهای نظامی بری و بحری و هم در قدرت ملی و سیاست خارجی کشورها تأثیرگذارند.
یکی از مهمترین آبراهههای جهان، تنگه هرمز نام دارد که اهمیت خود را مدیون خلیج فارس است. خلیج فارس به علت وجود چهار عامل موقعیت جغرافیایی (راهبردی)، بازار ورود و مصرف کاالو تجهیزات نظامی، وجود ذخایر عظیم نفت و گاز و نقش فرهنگی و ایدئولوژیکی، همواره مورد توجه قدرتهای فرامنطقهای قرار داشته است. این تنگه تنها راه تنفسی خلیج فارس و اغلب کشورهای حاشیه آن برای دسترسی به آبهای آزاد شناخته میشود.
مقاله پیش رو با بهرهگیریاز روش تحقیق توصیفی تحلیلیو گردآوری اطالعات از طریق اسنادی به دنبال پاسخگویی به این سؤال اصلی است که تنگه هرمز چه نقشی در قدرت ملی جمهوری اسالمی ایران دارد؟ نتایج این تحقیق نشان میدهد تنگه هرمز با برخورداری از ظرفیتهای ژئوپلیتیکی، ژئواکونومیکی و ژئواستراتژیکی بیبدیلخود در ارتقای قدرت ملی، منزلت و وزن ژئوپلیتیکی جمهوری اسالمی ایران بسیار نقش دارد
خلاصه ماشینی:
(به تصویر صفحه رجوع شود) نقشه ١ـ طرح تفکیک تردد بین المللی کشتی ها از تنگه هرمز و از بین جزایر تنب کوچک و بزرگ ، ابوموسی و فارور (باپیری ، ١٣٩٠: ٧٠) تاریخ نیز بیانگر این مطلب است که در دوره حضور قدرت بحری جهان در منطقه یعنی انگلیس ، این کشور برای کنترل تنگه هرمز و خلیج فارس مجبور شد با لغو موقت حاکمیت ایران بر جزایر، آنها را به اشغال خود در آورد؛ ولی پس از عقب نشینی انگلستان از شرق سوئز در سال ١٩٧١ و خطر خلأ قدرت در منطقه و چشم دوختن عراق به عنوان عامل شوروی به آنها، آمریکا و انگلستان نگران شده بودند و به علت موقعیت خاص ژئوپلیتیکی ، دوباره جزایر به ایران بازگردانده شد و زمینه برای حضور نظامی ایران در جزایر مذکور فراهم آمد.
٢. اهمیت و نقش اقتصادی (ژئواکونومیکی ) خلیج فارس به علت داشتن منابع عظیم نفت و گاز و نیز به علت وابستگی شدید کشورهای صنعتی غرب به انرژی ها به عنوان قلب اقتصاد جهان عمل می کند و تنگه هرمز به منزله آئورت این قلب است (حافظ نیا، ١٣٨٨: ٢٩٢) و هر چند این تنگه دریاهای آزاد را به یک دریای نیمه بسته مرتبط می سازد، اما مهم ترین خطوط بین المللی حمل نفت از این تنگه می گذرد و سپس به طرف تنگه مالاکا، کانال سوئز و دماغه امیدنیک برای رسیدن به آسیای شرقی (چین ، ژاپن و کره جنوبی )، اروپا و آمریکای شمالی ادامه مسیر می دهد )٢٠١١ ,World Oil Transit Chokepoints & ١ :٢٠١١ ,Field &Jeen (.