چکیده:
بوشهر یکی از مهم‌ترین کانون‌های تجاری ایران در خلیج‌فارس پیش از تحولات دوران جدید است که با افول بندرعباس رشد و جایگزین آن گردید. سئوال اساسی آن است که چرا و چگونه بندری بدون پیشینه تاریخی نه چندان روشن توانست به اصلی‌ترین مرکز تبادل تجاری ایران در خلیج فارس تبدیل گردد. پاسخ به این سئوال را باید در دو دسته دلایل درونی (امنیت نسبی، تشویق تجارت توسط حاکم بوشهر و نزدیکی بوشهر به شیراز) و برونی (تلاش نادرشاه برای ایجاد بندری تجاری برای رقابت با بصره، افول و ناامنی در بندرعباس، رقابت شیراز با لارستان و نیازهای بازار ایران به کالاهای پارچه‌یی) جستجو نمود. این مقاله درصدد است براساس شیوه کتابخانه‌یی مساله زمینه‌های افول بندر عباس و رشد بوشهر در دوره افشاریه را مورد بررسی قرار دهد.
Bushehr is one of Iran’s most important trading centers in the Persian Gulf prior to the developments in the new era, replacing Bandar Abbas following its decline. The main question is why could a port with no clear historical legacy be converted into Iran’s major trading center in the Persian Gulf? The answer to this question lies in two sets of reasons: internal reasons (relative security, promotion of trade by Bushehr’s governor, and being close to Shiraz) and external reasons (attempts made by Nader to create a trading port which can compete with Basra, decline of Bandar Abbas, competition between Shiraz and Larestan, and Iran’s market demands for textile). The present paper aims to examine this issue by investigating the reasons for the decline of Bandar Abbas and the rise of Bushehr.
خلاصه ماشینی:
پاسـخ به این سـؤال را باید در دو دسـته دلایل درونی (امنیت نسـبی ، تشـویق تجارت توسـط حاکم بوشـهر و نزدیکی بوشهر به شـیراز) و برونی (تـلاش نادرشـاه در ایجـاد بنـدری تجـاری بـرای رقابـت با بصـره ، افـول و ناامنـی در بندرعباس ، رقابـت شـیراز بـا لارسـتان و نیازهای بـازار ایران بـه کالاهای پارچه ای ) جسـتجو کـرد.
ایـن بنـدر دروازه ی ورود بـه شـرق ایـران در خلیج فـارس بـود کـه از آن جـا راه هـای تجـاری تـا جیحـون و هندوکـش امتـداد می یافـت (کـرزن ، ١٣٨٠: ٤٨٩).
٤ـ سابقه ی تاریخی بوشهر بـا وجـود آن کـه منطقـه ی اطـراف بوشـهر دارای تاریخـی بلند مـدت و طولانی اسـت ، اما از خـود بوشـهر تـا پیـش از دهـه ی ١٧٣٠م /١١٤٠ه اطلاعـات چندانـی در دسـت نیسـت و تنها زمانـی که نادرشـاه در سـال ١٧٣٤م /١١٤٦ه بوشـهر را به عنـوان یکی از پایگاه هـای دریایی برای نـاوگان تحـت فرمانـش در خلیج فـارس برگزیـد، تاریـخ رسـمی تر ایـن شـهر بـه صورتـی قابل درک درآمـد (گرومـون ، ١٣٧٨: ٤٥)؛ از ایـن رو اسـت که کرزن آن را شـهر بی تاریـخ می نامد (کرزن ، ١٣٨٠: ٢٨٢).
٦ـ تبدیل بوشهر به مهم ترین کانون تجاری ایران در خلیج فارس بـروز و ظهـور و گسـترش ناامنی هـا و درگیری هـا در بندرعبـاس و نواحـی پس کرانـه ای آن و افزایـش اخاذی هـای نصیرخـان و ملاعلـی شـاه ، سـبب شـد تـا انگلیسـی ها بـه دنبـال بنـدر جایگزیـن بـرای خـود باشـند (٩٩ :١٩٨٦ ,Saldanha).
عـلاوه بـر ایـن ، آن جـا تنهـا بنـدر ایـران در خلیج فـارس بـود کـه با بصـره تجـارت زمینی داشـت (همـان : ١٥٤).
(
, 
, 
)
