چکیده:
زمینه و هدف: آهنگ شتابان نوسازی و مدرن شدن جامعه به همراه شکافهای بین نسلی و تضادهای فرهنگی باعث تغییرات ساختارهای اجتماعی- فردی علل اعتیاد در ایران بخصوص در نسل جوان شده است. اهمیت این موضوع به قدری است که باعث روند افزایشی در تحقیقات علمی در حوزههای مطالعاتی مختلف در زمینۀ اعتیاد به مواد مخدر در دهههای اخیر شده است. به دلیل گسست موضوعی حاکم در این تحقیقات، هدف مقالۀ حاضر جمعبندی نتایج حاصل از این تحقیقات در راستای مدیریت مبارزه با ساختارهای اجتماعی- فردی علل اعتیاد به مواد مخدر در کشور است.
روش: این پژوهش به صورت کتابخانهای و با استفاده از روش فراتحلیل انجام گرفته است. جامعه آماری آن شامل تحقیقاتی است که در حوزههای مطالعاتی مختلف به بررسی عوامل مؤثر بر اعتیاد به مواد مخدر در ایران پرداخته است. مقالههای منتخب مشتمل بر 40 مقالۀ علمی است که در نشریات علمی مصوب به چاپ رسیده است و دورۀ زمانی 98-1381 را در بر میگیرد. تکنیک گردآوری اطلاعات بر اساس طرح پرسشنامه معکوس میباشد.
یافتهها: یافتههای پزوهش نشان میدهد علل عمدۀ اعتیاد به مواد مخدر را میتوان به ترتیب میزان تأثیر در سه عامل ساختار اجتماعی، ساختار خانوادگی و ساختار روحی- روانی طبقهبندی نمود که میزان تأثیر هریک از این سه ساختار با توجه به تفکیک جنسیتی، سنّی و جغرافیایی متفاوت است.
نتایج: برای مدیریت اثربخش و کارا در مبارزه با ساختارهای اجتماعی- فردی علل اعتیاد به مواد مخدر در ایران، توجه به سیاستهای پیشگیرانۀ مبتنی بر برنامههای جامع مدرسه محور و نیز توجه به خردهفرهنگهای متکثر موجود در جامعه بر اساس ویژگیهای قومی، جغرافیای، سنی و جنسیتی در تغییر نگرش و ارتقاء مهارتهای مواجهه با مواد مخدر توصیه میشود.
خلاصه ماشینی:
نتایج : برای مدیریت اثربخش و کارا در مبارزه با ساختارهای اجتماعی - فردی علل اعتیاد به مواد مخـدر در ایـران ، توجه به سیاست های پیشگیرانة مبتنی بر برنامه های جامع مدرسه محور و نیز توجه به خرده فرهنگ های متکثر موجود در جامعه براساس ویژگی های قومی ، جغرافیای ، سنی و جنسیتی در تغییر نگرش و ارتقای مهـارت هـای مواجهـه بـا مواد مخدر توصیه می شود.
Agha & Zia & Irfan اما سؤال این است که چرا با وجود تحقیقات گسترده در سراسر کشور، نه تنهـا از میـزان شیوع اعتیاد در کشور کاسته نشده است ، بلکه روز به روز بر آمار معتادان و میزان جـرائم ناشی از آن افزوده می شود؟ چرا با وجود تبلیغات وسیع دربارة آثـار مخـرب مـواد مخـدر انگیزه مصرف آن همچنان رو به افزایش است ؟ مطالعه چگونگی تشدید انگیزه و گـرایش به سوءمصرف مواد مخدر در ایران ، نیازمند بررسی دقیق سـاختارهای اجتمـاعی - فـردی علل آن به خصوص در میان نسل جوان است .
از سویی دیگر، در مطالعات انجام گرفته ، تفاوت های خاص گرایش به اعتیاد و سوءمصرف مـواد مخـدر در بـین گـروه هـای مختلـف مـورد غفلـت قرارگرفتـه اسـت ؛ به طوری که تفاوت علت اعتیاد در بین زنان و مردان ، در بین معتـادین بالفعـل (معتـادین مراجعه کننده به مراکز ترک اعتیـاد) و بـالقوه (گـرایش بـه سوءمصـرف دانـش آمـوزان و دانشجویان )، بین گروه های سنی مختلف و بین مناطق مختلف کشور به طور مجـزا مـورد بررسی قرار نگرفته است .