چکیده:
سفال یکی از شواهد فرهنگی است که تحولات آن در اعصار مختلف از شاخصهای مهم باستانشناختی به شمار میرود. سفال را میتوان از منظرهای مختلفی مورد بررسی قرار داد ویژگیهای ظاهری نظیر فرم، شکل، رنگ، تزئینات از یک سو و تکنولوژی تولید سفال از سوی دیگر با گذر زمان متحول شده است. در این پژوهش با مطالعه تکنولوژیکی سفالهای بهدست آمده از کاوش سال 1387 تپه سگزآباد دشت قزوین که یکی از محدود مناطق استقراری کاوش شده در فلات مرکزی ایران است، چگونگی دوره گذر از عصر مفرغ به عصرآهن مورد بررسی قرارگرفته است. در این بررسی برای تعیین ترکیب شیمیایی سفالها، تجزیه عنصری یک مجموعه سفال که شامل سفالهای شاخص هر دوره است با استفاده از روش آنالیز عنصری ICP و مقایسه آماری دادههای حاصل از اندازهگیری 40 عنصر که شامل عناصر اصلی، عناصر جزئی و عناصر کمیاب است میزان همبستگی یا عدم همبستگی این سفالها تعیین گردید. مقایسه نتایج به دست آمده از تحلیل سفالها نشان میدهد که کلیه سفالها تولید محلی بوده و از خاک همان منطقه در اعصار مختلف برای ساخت سفال استفاده شده است و به نظر میرسد که گذار از تولید سفالهای عصر مفرغ و آهن ناشی از تغییرات تکنولوژیکی است تا تولید سفالی با ترکیبات خاک جدید و میتوان اذعان داشت تکنولوژی سفالگری در این دو دوره از سازماندهی خاصی برخوردار بوده و از تولید خانگی فراتر رفته است.
Pottery is one of the cultural evidences that its developments in different times are important archaeological indicators. Pottery can be viewed from different aspects. Appearance features such as form, shape, color, decoration and pottery production technology have changed over time. In this research, with the study of the technology of the pottery obtained from the excavation of the Sagzabad Tepe in Qazvin plain, which is one of the important areas of excavation in the central plateau of Iran, the period of the transition from the Bronze Age to the Iron Age has been investigated. In this study, with focus on the pottery in this region, new information on the production of pottery has been obtained. To determine the chemical composition of the potteries, a series of excavated objects consisting of a selection of potteries from each period were analyzed using the ICP-OES method and a statistical comparison of the data obtained from the measurement of 40 elements was performed consisting of the major, minor and trace ones. The correlation coefficient of the analyzed samples also was studied. Comparing the results obtained from the analysis of potteries according to the hypothesis suggests that all potteries are probably local productions and it is possible that they have been produced in the same region (clay sources) in different periods.is possible that they have been produced in the same region (clay sources) in different periods.
خلاصه ماشینی:
در اين پژوهش با مطالعه تکنولوژيکي سفال هاي به دست آمده از کاوش سال ١٣٨٧ تپه سگزآباد دشت قزوين که يکي از محدود مناطق استقراري کاوش شده در فلات مرکزي ايران است ، چگونگي دوره گذر از عصر مفرغ به عصرآهن مورد بررسي قرارگرفته است .
مقايسه نتايج به دست آمده از تحليل سفال ها نشان ميدهد که کليه سفال ها توليد محلي بوده و از خاک همان منطقه در اعصار مختلف براي ساخت سفال استفاده شده است و به نظر ميرسد که گذار از توليد سفال هاي عصر مفرغ و آهن ناشي از تغييرات تکنولوژيکي است تا توليد سفالي با ترکيبات خاک جديد و ميتوان اذعان داشت تکنولوژي سفال گري در اين دو دوره از سازماندهي خاصي برخوردار بوده و از توليد خانگي فراتر رفته است .
بر اساس تصوير شماره ٦ ميتوان مشاهده نمود که ترکيب سفال هاي هر سه دوره مس و سنگ ، مفرغ و آهن از نظر ترکيب با يکديگر مشابه هستند و تفاوت آشکاري در مواد عناصر اصلي تشکيل دهنده نمونه ها وجود ندارد.
٦. نتيجه گيري مطالعات آزمايشگاهي بر روي شناسايي ترکيب شيميايي ٥١ نمونه از سفال هاي به دست آمده از محوطه پيش از تاريخ سگزآباد متعلق به دوره کالکوليتيک ، عصر مفرغ و عصر آهن با استفاده از آناليز عنصري ICP-OES نشان داد که عناصر اصلي موجود در ترکيب کليه نمونه ها به ترتيب شامل عناصر سيليسيوم ، آلومينيوم و کلسيم است .