چکیده:
منطقه سرپلذهاب در غرب زاگرس مرکزی و استان کرمانشاه، منطقهای مرزی میان ارتفاعات زاگرس و دشتهای پست میانرودان است و اصلیترین راه شرقی- غربی زاگرس مرکزی (شاهراه خراسان بزرگ) از آن عبور میکند؛ به عبارت دیگر پس از عبور شاهراه خراسان بزرگ از سرپلذهاب وارد دشت قصرشیرین و در امتداد رود دیاله وارد عراق میشود. همین وضعیت جغرافیایی باعث شده که این منطقه برای مطالعات باستانشناسی بسیار جذاب باشد؛ چراکه میتوان بازتابی از رخدادهای تاریخی و فرهنگی در طی دورههای مختلف را در این منطقه مشاهده کرد. بنابراین در این مقاله با توجه به موقعیت راهبردی این منطقه در مطالعات باستانشناسی زاگرس مرکزی و همچنین میانرودان، به عنوان منطقهای مرزی میان دو حوزهی فرهنگی مهم در باستانشناسی خاور نزدیک، تلاش شده با استفاده از منابع تاریخی، مهرها و اثر مهرها تصویری روشن از این منطقه همزمان با دورهی اکد در میانرودان ارائه دهیم. با توجه به افزایش شگفتانگیز متون در این دوره، اطلاعات ارزشمندی در مورد جایگاه این منطقه در دورهی اکد در دسترس است که به آنها خواهیم پرداخت. مطالعات ما نشان میدهد احتمالاً برخی از مهرهای اکدی در حال به تصویر کشیدن ارتفاعات زاگرس مرکزی، شاهراه خراسان بزرگ و سرپلذهاب بهعنوان دروازه ورود به زاگرس و مرکز فلات ایران هستند.
Abstract: Sar-e Pol-e Zahab region in the western of Central Zagros is located between Central Zagros highland and Mesopotamia and Khorasan high road as only western- eastern road passes from that. In other hand this road after passing Sar-e Pol-e Zahab enter to Qasr-e Shirin and Mesopotamia low lands. Therefore, this region is very important in archaeological studies of Central Zagros and Mesopotamia. However, unfortunately, a few archaeological researches have been done in this region. The present study aims in representing a perspective about the Sar-e Pol-e Zahab during the Akkadian period as well as reviewing the written documents regarding the mutual relations and Akkadian cylinder seals discovered in archeological excavations in order to help the interpretations about the presence of Akkadians in this region. In this paper we will discuss about the Mountainous Passage of western Central Zagros and Khorasan High Road on the Akkadian Seals and will explain the loucation of Sar-e Pol-e Zahab on the Akkadian Seals.
خلاصه ماشینی:
با توجه به ساختار چين - خوردگيهايي زاگرس مرکزي ، راه هاي ارتباطي اندکي براي اتصال دشت هاي ميان کوهي با يکديگر و نيز مناطق همجوار فراهم کرده که همين عامل باعث شده که شاهراه خراسان بزرگ که سرپل ذهاب ابتداي مسير غرب به شرق آن است از اهميت فراواني هم براي جوامع ساکن در زاگرس مرکزي و هم براي جوامع ميانروداني داشته باشد (٢٠١١ ,Rothman ;١٩٦٥ ,Oberlander).
کتيبه هاي سارگن نشان ميدهد که ايلام (خوزستان )، اون (زاگرس مرکزي) و مرهشي که احتمالا در محدوده اي شامل شرق فارس ، کرمان و شمال کرمان قرار داشته است (١٩٨٢ ,Stienkeller)، به مانند حکومت اکد داراي سرزميني پهناور بوده اند اما بنا به گفته ي کتيبه ها توسط افرادي فرومايه اداره ميشدند ( ,Lambert ٢١ :١٩٧٩).
در مهري که در سال ١٩٠٨ در محلي نامعلوم کشف و در فهرست آثار موزه بريتانيا به شماره BM ١٠٢٥٠٠ ثبت شده است شمش خداي خورشيد را ميبينيم که در ميان دو کوه از کوه هاي شرقي قرار گرفته در حاليکه که با دو دست خود به کوهستان تکيه کرده است و و همراهان وي دروازه اي را براي او نگه داشته - اند (٣٥ :١٩٨٧ ,Collon).
), On The High Road: The History Of Godin Tepe Iran, Bibliotheca Iranica, Archaeology Art and Architecture Series1: 209-282.
), On The High Road: The History Of Godin Tepe Iran, Bibliotheca Iranica, Archaeology Art And Architecture Series1: 49-66 Sallaberger, W.
). Elam: Surveys of Political History and Archaeology, University of California Publications: Near Eastern Studies No. 25: 1-100.