چکیده:
دشت کویر، بزرگ ترین نمکزار کرة زمین، در مرکز ایران واقع است. در جنوب این دشت و در
منتهی الیه شرق استان اصفهان، شهرستان خور و بیابانک با مرکزیت شهر خور از توابع آن استان
قرار دارد. شهر خور دارای قنات های آب شور و نیم شور است. در گذشته دسترسی مردم این ناحیه
به آب شیرین، از طریق احداث آب انبار و هدایت سیلاب و ذخیره آب در آب انبارها امکان پذیر
بوده است.
در این مقاله، چگونگی دستیابی مردم شهر خور به آب شیرین و روابط اجتماعی آنان با روش
توصیفی و استفاده از منابع کتابخانه ای و میدانی مورد بررسی قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
موقعيت جغرافيايي ناحيه جنوب دشت کوير به نام «خور و بيابانک » امروز يکي از شهرستان هاي اسـتان اصفهان است که در بيابان هاي منتهياليه مشرق ايـن اسـتان واقـع شـده اسـت و از سـه سوي شمال ، شرق و غرب بـه حوضـه کـوير مرکـزي و پـاره کاسـه هـاي١ آن محـدود ميشود.
به جز چند روستا و آبادي که در دامنه کوهستان هاي جنوب شهرستان واقع شده انـد و از چشمه سارهاي خرد، آب شيرين مورد نياز را تـأمين مـيکننـد، ديگـر آبـاديهـاي شهرستان خور و بيابانک از آب شيرين بهره اي ندارند و آب هايي که از اعمـاق زمـين و از راه کاريزکني برآورده اند، شور يا نيم شور است .
(ناصرخسرو، ١٣٧٠: ١٦٧ و ١٦٩) بيگمان اين گنبدکها و مصانعي که حکيم بزرگ در طول مسـير خـويش مشـاهده کرده و هدف از بناي آنهـا را بـه روشـني در سـفرنامه خـود شـرح داده اسـت ، همـان آب انبارهايي هستند که در ميانه راه ها و يا بالادست آباديها، به فاصله دور و نزديـک از گوشه و کنار کاروان راه هاي منطقه خور و بيابانک در مجاورت سيل ها به دست پيشينيان خردمند و خيرخواه احداث شده اند تا از آب باران پر شـوند و راهـروان تشـنه راه هـاي بيابان و شتران راهور قافله ها را عطش تشنگي فروبنشانند و توان ادامه راهشان را فراهم آوردند، همچنين براي مردمان آباديهـايي کـه از آب شـيرين بـيبهـره هسـتند، امکـان دسترسي به آب هاي ذخيره شده را ميسر سازند.