چکیده:
نویسنده این مقاله با روش میدانی و با مشاهده مستقیم، با دیدی مردم شناختی به مطالعه
سنگ تراشی در مشهد و مشاغل مرتبط با آن همچون حجاری، حکاکی، قلم زنی و جایگاه آن در
ارتباط با ابعاد مختلف زندگی اجتماعی پرداخته است. سابقه سنگ تراشی، مراحل ساخت، نقوش و
ابزار سنگ تراشی، انواع اشیای سنگی، تعیین قیمت، استادان و بازار فروش از مهم ترین موضوعاتی
هستند که در این نوشتار به آنها پرداخته شده است. یافته های این مقاله نشان می دهد، چگونگی و
تاریخ این پیشه و بهره بر داری مردمان گذشته از آن، از ارزشمندی این هنر در زمینه های اقتصادی،
خرید، فروش، صنعت، تجارت و تغییر و تحول آن در طی زمان تا به این دوره، چیزی نکاسته
است. هنر صنعت سنگ تراشی و مشاغل مرتبط با آن افزون بر ارزش مادی، خود به دلیل بار
فرهنگی که در اثر ارتباط با ابعاد مختلف زندگی اجتماعی انسان دارد، ارزش و جایگاه ویژ ه ای
می یابند. با مطالعه این موارد می توان دریافت که مردم هر روزگاری چگونه، چطور و با چه باور و
علایقی به این کار و هنر پرداخته اند و تاثیر گذاریشان در آن چگونه بوده است.
خلاصه ماشینی:
سابقه سنگ تراشي، مراحل ساخت ، نقوش و ابزار سنگ تراشي، انواع اشياي سنگي، تعيين قيمت ، استادان و بازار فروش از مهم ترين موضوعاتي هستند که در اين نوشتار به آنها پرداخته شده است .
تاريخچه در مورد اينکه سنگ تراشي و ساخت صنايع دستي از چه زماني متـداول شـد، خـود سنگ تراش ها و صاحبان اين حرفه هنر خود را متعلق به گبرها ميدانند که شايد از هزار ١٨٩ سال پيش بدان مشغول بوده اند و به تدريج مسلمانان هم به آنان تأسـي کـرده و بـا ايـن حرفه آشنا شده اند.
استادکاران صنايع سنگي بنا به گفته سنگ تراشيهاي مشهد، استادان قديمي اين کار که تنها خاطره اي از آنـان باقي است ، حاجي بهنام ، حاجيآقا، کل مهدي رضا علي و کل قاسم هستند که در بـازار سنگ تراش ها کار ميکردند و استادان امروزي کـم و بـيش شـاگردان آنـان هسـتند کـه همگي تراش کارند و نمونه کارشان از نظر ظرافت در تراش با چرخ دستي شـهره اسـت .
مغازه وي لبريز از ظروف سنگي است که با ظرافت بسيار از سنگ مرمر، سنگ هرکاره و سـنگ سـياه تراشـيده شـده اسـت و هـيچ نمونـه قلم زني در دکه او نيست و اين نشانه اي از علاقه وي به کار تـراش و پرهيـز از صـنعتي است که با اين هنر آميخته شده است .
١٩٦ محل کار و فروش در مشهد ٢٥ تا ٢٦ نفر [در دهه پنجاه شمسي] استاد سنگ تراش و قلم زن هستند کـه به اتفاق شاگردان خود تمامي صنايع سنگي اين شـهر را توليـد مـيکننـد و بـه فـروش ميرسانند.