چکیده:
تصویر بر میل نگریستن مخاطب مبتنی است. فیلم داستانی با امکانات بصری خود، میل به تماشا را به سمت موضوع اصلی روایت می‌برد؛ به این معنا که موضوع را در قالب ابژه‌ای بصری ارائه می‌کند، آن را تماشایی می‌سازد تا پاسخگوی تمنای نگریستن مخاطب باشد. این ابژه بصری، بسته به مطلوب میل متنی فیلم، می‌تواند- از چهره و شمایل کاراکتری خاص گرفته تا مکان‌ها، اشیا و عناصر بصری تجریدی که یک مفهوم خاص را نمادین می‌کنند- صورت‌های گوناگون بپذیرد. با وجود این،گروهی از فیلم‌ها، از جمله فیلم‌هایی که به امور دینی می‌پردازند و اشخاص مقدس را به تصویر می‌کشند، ابژه مورد تمنا؛ یعنی کاراکتر مقدس را از تصویر حذف و تمنای نگریستن مخاطب را حول محور غیاب شمایل او سازمان‌دهی می‌کنند.این امر، موقعیت ویژه‌ای در مورد مخاطب و وضعیت روانی او در مواجهه با تصویر ایجاد می‌کند که توضیح و تحلیل آن، در چارچوب نقد روانکاوانه لکانی با محوریت ابژهa، مدّنظر پژوهش حاضر است؛ به این صورت که پس از توضیح مفاهیمی همچون میل متنی، نگاه و ابژه a ضمن یک قیاس تطبیقی، وضعیت مخاطب و رویارویی با ابژه حاضر و غایب؛ و در نهایت، تاثیر غیاب ابژه بر مخاطب، بررسی می‌شود.
Image is rooted in the viewer’s desire to gaze. A narrative film, with all its visual capacities, draws the desire for viewing towards the main plot of the narrative; this is done by objectifying the plot as a visual object, making it spectacular in order to respond to the audience’s desire to gaze. This visual object, dependent on textual desire of the film, can be portrayed (as) - faces, iconic characters, places & objects, abstract visual elements which symbolize a special concept – in different shapes. However, a group of films based on religious issues which portray Saints, the desired object of gaze is eliminated from the visual realm. This would help to organize the desire of gaze around their iconic absence. The latter causes a special circumstance for the viewer and his psychological situation in confronting the images. This is the core axis of the present research which tries to give its explanations & analysis based on Lacanian psychology. The related critical framework of object a is the centre of focus in this research; this is done by explaining meanings such as textual desire, gaze and object a, while giving comparative analogy. The position of viewer and his confrontation with present & absent object and finally the effect of object’s absence on viewer are studied.
خلاصه ماشینی:
این امر، موقعیت ویژه ای در مورد مخاطب و وضعیت روانی او در مواجهه با تصویر ایجاد می کند که توضیح و تحلیل آن ، در چارچوب نقد روانکاوانه لکانی با محوریت ابژه a، مدنظر پژوهش حاضر است ؛ به این صورت که پس از توضیح مفاهیمی همچون میل متنی ، نگاه و ابژه a ضمن یک قیاس تطبیقی ، وضعیت مخاطب و رویارویی با ابژه حاضر و غایب ؛ و در نهایت ، تاثیر غیاب ابژه بر مخاطب ، بررسی می شود.
در روانکاوی ، بویژه روانکاوی ژاک لکان پدیدار شدن آگاهی در ذهن با پدید آمدن نگاه در چشم قرین است ؛ همان طور که زبان ، سوژه را در برمیگیرد و او را به کارگزار نظام های رمزگانی خود بدل می کند، نگاه دیگری (امر نمادین )، از سمت تصویر سوژه در آینه تمثیلی او را در برمی گیرد و به موضوع خود بدل می سازد.
هرچند نقد لکانی در حوزه روایت های متن محور در فضای آکادمیک ایران به صورت روش شناسی کاربرد گسترده داشته ، اما در حوزه نقد و تحلیل سینما، به ویژه شیوه ابژه a در تحلیل رویکرد مخاطب به تصویر، کاربرد چندانی ندارد و جای این شیوه نقد، در رویکرد به متون سینمایی همچنان خالی است (الیاسی ،١٣٩٢)؛ (تکزارع ،١٣٩٢)؛ (تهرانی پور،١٣٨٥)؛ (روزبه ،١٣٩٢)؛ (صالح پور،١٣٩٢)؛ (کاظمیان ،١٣٩١)؛ (کبیری نسب ،١٣٩٠)؛ (مظفری ،١٣٩١)؛ (هوایی ،١٣٩١)؛ (یاسینی ،١٣٩٥).
“Looking for the Gaze: Lacanian Film The ory and It’s Vicissitudes”, Cinema Journal 42, University of Texas Press, Spring , pp2443.
The real gaze: Film theory after Lacan.
(
, 
, 
)
