چکیده:
احادیث بیشماری در جوامع روایی و تفسیری وجود دارد که با صراحت، نسخه درمان برخی یا تمام بیماریها را قرائت سوره یا آیه قرآن میدانند. مسلمانان از دیرباز با توجه به اعتقادشان به قرآن، به قرائت برخی سورهها و آیات برای درمان بیماریها مبادرت میکردند. شکی نیست که قرآن معجزه ابدی و شفابخش بیماریهای روحی و روانی و جهل و نادانی است؛ اما آیا با تلاوت سورههای آن میتوان امراض جسمی را درمان کرد؟ ازاینرو، مقاله پیش رو در پی بررسی احادیث تأثیر سُور در درمان بیماریهای جسمی است. پژوهش حاضر، با روش تحلیلی- توصیفی و با بررسی سندی و دلالتی و همچنین با استفاده از فقهالحدیث و علم رجال و نقد آنها سامان یافته و گردآوری مطالب از طریق نرم افزارها و روش کتابخانهای است. با بررسی احادیث خواص سُور در درمان بیماریها که دامنه آنها در منابع شیعی و سنی است، روشن شد که این احادیث در برخی موارد از سند متقنی برخوردار نبودند و راویان آنها مورد طعن اصحاب رجال قرار گرفتهاند؛ برخی از آنها که غالبا اهل تسنن هستند، اعتراف به جعل حدیث بهخاطر ترغیب مردم به قرائت قرآن نمودند. از مجموع این یافتهها میتوان نتیجه گرفت که با توجه به احادیث دیگر و ادله قرآنی، خواندن سورههای قرآن همراه با اخلاص و ایمان میتواند در درمان بیماریها، مؤثر باشد. علوم تجربی نیز تأثیر قرائت قرآن را در درمان برخی از بیماریها میپذیرد. علاوه بر آن، خداوند امور خود را بر اساس اسباب وضع کرده است؛ اما این مطلب از باب وجود مقتضی و زمینه است، نه علت تامه؛ تأثیر آنها مشروط به مقتضیاتی مانند عمل بر طبق محتوای سورهها و اعتقاد شخص به تأثیرگذاری و... بوده، همچنان که مستلزم عدم موانعی از جمله: عدم اعتقاد بیمار به تأثیر و کفر و... است.
خلاصه ماشینی:
با بررسی احادیث خواص سُور در درمان بیماریها که دامنه آنها در منابع شیعی و سنی است، روشن شد که این احادیث در برخی موارد از سند متقنی برخوردار نبودند و راویان آنها مورد طعن اصحاب رجال قرار گرفتهاند؛ برخی از آنها که غالبا اهل تسنن هستند، اعتراف به جعل حدیث بهخاطر ترغیب مردم به قرائت قرآن نمودند.
در این میان، احادیثی اشاره به خواص سُور در درمان بیماریها وجود دارد که برخی از آنها در جوامع روایی شیعه و اهلسنّت بدون سند، یا مرسل و یا مرفوع نقل شده و برخی دیگر نیز با خبر واحد و با قرائنی مانند شهرت عملی و برخی نیز با سند مطرح شده است.
برای نمونه، نقل شده: «كسی سورۀ یس را بخواند تمام بیماریهای او درمان میشود» (مجلسی، بحار الانوار، 1404: 81/240) یا «کسی سورۀ حمد را بخواند تمامی بیماریهایش درمان میشود» یا آنکه هیچ مریضی نیست که سورۀ یس را بخواند، مگر آنکه خوب شود (ابنبابویه، ثواب العمال، 301)؛ چه رابطهای بین قرائت سوره و درمان کل بیماریها وجود دارد؟ محمد تقی مجلسی از استاد خود شیخ بهایی نقل میکند: ما یقین داریم که امثال این روایت دروغ میباشند؛ زیرا وقتی یک حدیث میگوید ثواب اطعام یک مؤمن، ثواب هزار هزار حج است، دیگر ارزشی برای حج باقی نمیماند (مجلسی، روضة المتقین، 14/404)؛ اما خود محمدتقی مجلسی به احادیث فضایل و خواص اعتقاد دارد و پاسخ استاد خود را میدهد (همان).