چکیده:
نقوش صخره‌ای از نظر انجام مطالعات تاریخ هنر، باستان‌شناسی و مطالعات انسان‌شناسی از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و از مشهودترین مدارک در نمایش مفاهیم باستان‌شناسی اجتماعی محسوب می‌گردند. این‌گونه نقوش از کهن‌ترین آثار تاریخی و هنری به‌جای مانده از بشر هستند که نمونه‌های متعددی از آن‌ها در نقاط مختلف پراکنده هستند. طی بررسی‌های باستان‌شناسی در شهرستان بروجرد در بهار و تابستان 1395 چندین مجموعه از سنگ‌نگاره‌ها (کنده‌نگاره و فنجان‌نما) در فواصل مختلف به شعاع کمتر از 20 کیلومتری از شهر بروجرد شناسایی شد که این سنگ‌نگاره‌ها عمدتاً در مناطق کوهپایه‌ای و کوهستانی واقع‌شده‌اند. سنگ‌نگاره‌ها دارای نقش‌مایه‌ها و موضوعات متعددی ازجمله: نقوش انسانی (کماندار، سواره و پیاده و غیره)، حیوانی (بزسانان، گوزن، سگ و غیره)، سنگ‌نبشته‌ها، نقوش هندسی، نمادین و فنجان‌نماها هستند. کلیه‌ی نقوش مورد مطالعه برروی صخره‌های جدا افتاده از هم در فضای باز و در اندازه‌های مختلف به‌صورت منفرد و موضوعی ایجاد شده‌اند. روش پژوهش در این مقاله به‌صورت میدانی و هم‌چنین مطالعات کتابخانه‌ای و استفاده از گزارش‌ها، کتب و مقالات منتشر شده در این زمینه بوده است؛ هم‌چنین در این مقاله سعی شده است به پرسش‌هایی از قبیل: شیوه و سبک ایجاد سنگ‌نگاره‌ها چگونه بوده است؟ سنگ‌نگاره‌های بروجرد در چه دوره‌ای ایجاد گردیده‌اند؟ نقوش سنگ‌نگاره‌های بروجرد با کدام مناطق قابل مقایسه هستند؟ پاسخ داده شود. با مطالعات انجام شده مشخص گردید عمده نقوش شناسایی شده در شهرستان بروجرد به‌روش کوبشی، کنده‌کاری و یا خراش بر سطح تخته‌سنگ‌ها ایجاد شده‌اند. نقوش این مجموعه به‌دلیل میزان هوازدگی و نوع ایجاد آن‌ها به‌نظر می‌رسد که مربوط به دوره‌های مختلفی باشند و هم‌چنین به‌دلیل وجود نداشتن مطالعات آزمایشگاهی در ایران نمی‌توان تاریخ‌گذاری مشخصی را برای آن‌ها درنظر گرفت. با توجه به بررسی‌های انجام گرفته می‌توان گفت که نقوش این مجموعه از نظر کمی و کیفی با نقوش صخره‌ای مناطق مختلف ایران به‌ویژه غرب ایران (ازندریان ملایر، ارگس ملایر، دره‌ی دیوین و دره‌ی دوستعلی همدان و مرکز ایران مانند: سنگ‌نگاره‌های تیمره و خمین) و حتی خارج از مرزهای کنونی ایران قابل بررسی و تحلیل هستند که نگارندگان در این نوشتار ابتدا سنگ‌نگاره‌های منطقه‌ی مورد مطالعه را معرفی می‌کنند و سپس به تحلیل آن‌ها می‌پردازند.
The petroglyphs are of particular importance for the study of art history, archeology and anthropology, and are the most documented in the presentation of the concepts of social archaeology. These types of motifs are from the earliest historical and artistic works left by man, many examples of which are scattered in different parts of Iran. In the course of an archaeological survey in the spring and summer of 2016, several collections of petroglyph (carvings and cupolas) were identified at intervals less than 20 kilometers from Boroujerd city. These works are located mainly in mountainous regions. These have a number of motifs and subjects, including human designs (archer, rider, and others), animal designs (Ibexes, deers, dogs, etc.), geometric patterns, symbolic and cupoals). All of the studied motifs were carved on isolated rocks and located in open area and in different sizes, both individual and subject. Most of the detected motifs in Boroujerd have been created by the method of knocking, carving, or scratching on the surface of the boards. Due to the amount of weathering and their kind of creation, The designs of this complex seem to be related to different periods, and because of the lake of laboratory studies in Iran, they cannot be considered a definite date for these works. According to the studies, it can be said that the designs of this collection are quantitatively and qualitatively of the petroglyph of different regions of Iran, especially western Iran (Azandaran of Malayer, Args of Malayer, Darreh Divein and Darreh Dostali of Hamedan) and center of Iran (Timareh and) and even beyond the current boundaries of Iran can be compared. The authors of this paper first describe petroglyph of the study area and then analyze them. and center of Iran (Timareh and) and even beyond the current boundaries of Iran can be compared. The authors of this paper first describe petroglyph of the study area and then analyze them.
(
, 
, 
)
