چکیده:
یکی از مسائل مطرح در علوم قرآن، چگونگی نزول سورههاست. نظریه نزول سورهای، یکی از دیدگاههای مهم در نزول تدریجی قرآن کریم است. این نظریه، دریچهای نو را در تفسیر قرآن گشوده و زمینه فهم مفاهیم بیشتری را فراهم میسازد. این نوشتار با روش توصیفی - تحلیلی، مدارک و مستندات نقلی، عقلی و علمی این نظریه را گردآوری کرده و آن را تحلیل و ارزیابی میکند. این مستندات نشان میدهد که نظریه نزول سورهای، دیدگاهی درست است. پس از اثبات اصالت این دیدگاه، کیفیت نزول سوره حج به عنوان سورهای چالشی با حجم متوسّط، بررسی شده و با ردّ برخی نظرات، نزول یکباره این سوره اثبات میشود.
خلاصه ماشینی:
این نوشتار نظریه «نزول سورهای» را بررسی و ارزیابی میکند و درصدد است تا به این پرسش، پاسخ گوید که نزول سورههای قرآن کریم به چه کیفیتی بوده است؟ آیا نظریه نزول سورهای، قابل دفاع است؟ آیا سورهای با حجم متوسّط همانند سوره حج، نزول یکباره داشته یا در قالب چند واحد، نازل شده است؟ روشنشدن ابعاد این نظریه در برخی مسائل دیگر علوم قرآن همچون نظریه آیات مستثنی و نیز اسباب نزول، کمک کرده و روش تفسیر سورهای را تقویت میکند.
تاکنون تنها یک مقاله درباره این موضوع، دیده شده که با عنوان «نگاهی به چگونگی نزول سورههای قرآن کریم» کیفیت نزول سورههای قرآن را در سه شکل نزول تدریجی و پیاپی سوره، نزول تدریجی و پراکنده آیات سوره و نزول دفعی سوره محتمل شمرده است.
این روایت با بیان شأن نزول سوره فتح، آن را یک واحد نزول معرفی کرده که از آغاز تا پایانش یکباره بر پیامبر| نازل شده است.
انسجام و هماهنگی آیات در بسیاری از سورههای قرآن، نزول یکپارچه یا پیاپی سوره را نشان داده و وقوع این شکل نزول را بیش از هر شکل دیگری تأیید و تقویت میکند.
در میان اخبار دال بر نزول تدریجی قرآن، چند خبر نقل شده است که بر نزول یکباره سوره حج دلالت دارد.
افزون بر این گزارشها، روایات ترتیب نزول هم نزول سوره حج را بسان دیگر سورهها به صورت یکباره نقل کرده است.
از ظاهر خبر برمیآید که این آیه به صورت جداگانه نازل شده و نزول جداگانه آن مستلزم عدم نزول یکباره سوره است.