چکیده:
افزایش کشورهای ساحلی دریای خزر به واسطه فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در پایان قرن بیستم و اهمیت مناطق به واسطه افول هژمونی ایالت متحده بر نظام بین الملل در ابتدای قرن بیست ویکم شرایط ظهور یک منطقه جدید با نام منطقه دریای خزر را فراهم کرده است. منطقه دریای خزر که از پنج کشور ساحلی تشکیل شده، دارای یک قدرت بزرگ، یک قدرت منطقه ای و سه قدرت محلی است. باتوجه به اینکه این منطقه در نقطه اتصال قاره آسیا به اروپا قرار گرفته و منابع فراوانی را در خود جای داده، توجه بازیگران فرامنطقه ای به این منطقه معطوف شده است و این افزایش توجه می تواند، آینده منطقه را به سوی یک محیط آشوب زده سوق دهد. بنابراین مقاله حاضر به دنبال پاسخگویی به این پرسش اساسی است که "چگونه می‌توان دستورکار همگرایی منطقه دریای خزر را مشخص نمود؟ " در پاسخ به این پرسش از روش پژوهش ترکیبی- اکتشافی دو مرحله ای- استفاده شده است. در مرحله نخست با استفاده از منابع کتابخانه‌ای وابستگیهای متقابل امنیتی کشورهای منطقه دریای خزر که بر روند همگرایی موثر است در پنج حوزه نظامی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی احصا شده است. در مرحله بعد با استفاده از گویه‌‌های احصا شده ابزار پرسش‌نامه تدوین و از نمونه 24 نفر آشنا با مسائل منطقه، نظرسنجی به عمل آمده است. در انتها با تحلیل کمی پرسش‌نامه ها سیاست های سفلی از سیاست‌های علیا تفکیک و دستورکار همگرایی منطقه دریای خزر پیشنهاد شده است
A rise in the number of the Caspian Sea littoral states after dissolution of the Soviet Union at the end of the 20th century and the significance of those areas due to the decline of the United States’ hegemony in the international system at the beginning of the 21st century have set the stage for the emergence of a new region called the Caspian Sea region. The Caspian Sea region is comprised of five littoral states, including a big power, a regional power, and three local powers. Considering that the region is situated in a zone where Asia connects Europe and which holds abundant resources, it has attracted the attention of trans-regional actors. Such growing attention may drive the future of the region into chaotic situation. This study seeks to find an answer to the basic question that “how is it possible to define the agenda for convergence in the Caspian Sea region?” To answer this question, a mixed research method -- two-stage exploratory research method -- was employed. In the first stage, library resources were used to assess the mutual security dependencies of the Caspian Sea regional states which would affect the process of convergence in the military, political, economic, social and environmental spheres. In the next stage, the extracted data was used to prepare the tools for a questionnaire, which was completed by a group of 24 people familiar with the regional issues. Ultimately, a quantitative analysis of the questionnaires have been conducted to separate the low politics from the high politics and propose an agenda of convergence in the Caspian Sea region.
خلاصه ماشینی:
درنتيجـه ايـن مقالـه بـه دنبـال پاسخگويي به اين پرسش است که چگونه مي توان دستورکار همگرايي منطقه دريـاي خـزر را مشخص نمود؟ براي پاسخگويي به اين پرسـش ابتـدا موضـوعات امنيتـي کـشورهاي منطقـه درياي خزر در حوزه هاي نظامي ، سياسي ، اقتصادي ، اجتمـاعي و زيـست محيطـي مـشخص و 4 سپس با تفکيک سياست هـاي عليـا٢ از سياسـت هـاي سـفلي ٣ بـا رويکـردي کارکردگرايانـه موضوعاتي براي ارتقا همگرايي در بستر سازمان ها و اتحاديه هاي منطقه اي پيشنهاد شده است .
Haas روند همگرايي از ديدگاه ارنست هاس (رجوع شود به تصویر صفحه) ابعاد وابستگي متقابل در منطقه درياي خزر منطقه درياي خزر از پنج کشور ساحلي اين دريا که عبـارت از جمهـوري آذربايجـان از حوزه قفقاز، جمهوري هاي ترکمنستان و قزاقستان از حوزه آسياي مرکزي ، فدراسيون روسـيه به عنوان جانشين اتحاد جماهير شوروي و يکي از بزرگترين صادرکنندگان نفت و گـاز جهـان در شمال و جمهوري اسلامي ايران در جنوب با ذخاير عظيم نفت و گـاز و صـنايع نفتـي کـه مسير ارزان و کوتاه براي انتقال منابع به شمار مي رود، تشکيل مي شود.
Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI) هزينه هاي نظامي جمهوري آذربايجان از ١٩٩٠-٢٠١٨ (رجوع شود به تصویر صفحه) (WBD, 2020) - وضعيت نظامي جمهوري اسلامي ايران در منطقه درياي خزر؛ ايران پس از امضا معاهـده با امپراتوري تزاري در سال ١٨٢٨ تمام کنتـرل خـود بـر دريـاي خـزر را از دسـت داد و از حفـظ امورات نظامي ممنوع گرديد.
(
, 
, 
)
