چکیده:
واژهبستها واحدهایی زبانی هستند که برخی از ویژگیهای واژه و برخی از ویژگیهای تکواژهای وابسته را در خود دارند، از اینرو مطالعۀ آنها به دو حوزۀ نحو و صرف مرتبط میشود. زبانشناسان، برای تمایز واژهبستها از دیگر واحدهای زبانی، پارامترهایی معرفی کردهاند که میتواند پایه و اساس شناسایی واژهبستها در زبانها و گویشها باشد. بر این اساس، بهدلیلِ اهمیت واژهبستها و نیز اهمیت حفظ و مطالعۀ گویشها، در این پژوهش تلاش شد تا واژهبستها در گویش تنگستانی و برپایۀ پارامترهای آیخنوالد (2003) شناسایی شوند. گویش تنگستانی یکی از گویشهای ایرانی دستۀ غربی، گروه گویشهای جنوب غربی رایج در استان فارس است. دادههای این پژوهش کیفی- توصیفی ازطریقِ گفتگو با افراد سالخوردۀ روستای جمالی، یکی از روستاهای شهرستان تنگستان در استان بوشهر جمعآوری شده است. نتایج بهدستآمده از بررسیها نشان میدهد که گویش تنگستانی دارای 8 واژهبست است که عبارتاند از: پیبستهای ضمیری، کسرۀ اضافه، یای نکره، یای تخصیص نکره، پیبست معرفهساز (که بهصورتهای /u=/، /ku=/ و /oku=/ نمود مییابد)، /o=/ مخفف «وُ» /vo/ همپایگی، /ɑ=/ مخفف «ها» تأکید، و /=am,=i,…/ معادل «هستم، هستی و...». همچنین نتایج نشان میدهد با توجه به اینکه گویش تنگستانی یک گویش ارگتیو است، پیبستهای ضمیریِ آن با کارکردهای مختلفی چون فاعل، مفعول صریح، مفعول غیرصریح و ملکی ظاهر میشوند.
Clitics are the linguistic units which have some characteristics of free and bound morphemes, so they are studied in syntax and the morphology. Linguists have introduced some criteria for differentiating the clitics from the other linguistic units. Because of the importance of clitics and also, the study & record of dialects, this research strived to recognize the clitics in Tangestani dialect according to Aikhenvaled’s criteria. Tangestani dialect is one of the Persian dialects of the western group, the southwestern dialect group and the district of Fars provice. The present study is a qualitative-descriptive research and data have been gathered by interviewing with the adult in Jamali village, one of Tangestani villages in Bushehr province. The most important findings of this research shows that there are 8 clitics inTangestani dialect: prounon enclitic; kasre ezafe; indefinite suffix /=i/; indefinite-referring suffix/=i/; definite enclitic /=u/,/=ku/,/= oku/; /=o/ abbreviation of /vo/; /=ɑ / abbreviation of emphatic /hɑ/; and /=am,=i,…/ equivalent to "I am", "you are", … .The other findings show that because Tangestani dialect is an Ergative one, the pronoun enclitics play different roles in the sentences; such as: subʝect, direct obʝect, indirect obʝect, possession.
خلاصه ماشینی:
phonological word انسجام واجی، یعنی فرآیندهایی که بر یک واژه بست اعمال میشوند (فرآیند واجی بر روی واژه بست ها عمدتا در مرز واژه میزبان –واژه بست رخ میدهند)؛ ٧- رابطۀ واژه بست ها با مکث (در مرز میزبان -واژه بست نمیتوان مکث کرد)؛ ٨- ترکیب واژه بست ها و وضعیت واژه هایی که دارای واژه بست هستند (واژه بست ها میتوانند بر کلماتی که دارای واژه بست هستند، اضافه شوند و حال آنکه وندها نمیتوانند به کلماتی که واژه بست دارند، اضافه شوند)؛ ٩- نحوۀ قرارگرفتن واژه بست ها در زنجیرۀ واژه بستی؛ ١٠-جایگاه آنها در رابطه با آنچه که به عنوان وند تعریف میشود (واژه بست ها عمدتا خارج یا بعد از همه وندها افزوده میشوند)؛ ١١- ارتباط واژه بست ها با واژه های دستوری (واژه بست ها با واژه های مختلفی که به طبقات دستوری مختلف متعلق هستند، به کار برده میشوند)؛ ١٢- میدان عمل نحوی واژه بست ها (واژه بست ها فقط به حوزۀ واژه اضافه نمیشوند، بلکه میتوان آنها را برخلاف وندها به گروه یا جمله اضافه کرد)؛ ١٣- احتمال واژگانیشدن و دارای خصوصیات منحصربه فرد معنایی و صرفی شدن (معناهای غیرقابل پیش بینی و بیقاعده بیشتر مشخصۀ کلماتی است که وند به آنها متصل میشود و نه کلماتی که واژه بست ها بدان میچسبد)؛ ١٤- قواعد نحوی ویژۀ واژه بست ها (قواعد نحوی ازقبیل حرکت و حذف به قرینه ، بر ترکیب «واژه +واژه بست » مانند «واژه +واژه » عمل میکنند، یعنی واژه بست یک عنصر نحوی همردیف واژه تلقی میشود)؛ و ١٥-رابطۀ واژه بست ها با طبقات واژگانی (واژه بست تمامی طبقات واژگانی چون اسم ، صفت ، فعل و...