چکیده:
اطلاعات، نبض عملیاتی یک دستگاه تلقی میشود و همه نهادها، اعم از دولتی یا غیردولتی حتی در مقیاسی
کوچکتر، نسبت به انتشار اطلاعات خود حساسیت دارند. افشاء اسرار حرفهای اصطلاح رایجی است که ضمن
داشتن صبغه اخلاقی، صبغه حقوقی نیز دارد که طبق ماده ٦٤٨ قانون مجازات اسلامی جرم شناخته شده است.
اهمیت اطلاعات در مراکز نظامی، که وظیفه صیانت از استقلال و تمامیت ارضی هر کشوری را بر عهده دارند،
دو چندان میشود و حساسیت نسبت به افشاء آنها، به هر طریقی که صورت بگیرد نیز دو چندان است و معمولا
با مجازاتی شدیدتر از مجازات افشای اسرار حرفه ای در مراکز غیرنظامی همراه است. قانون گذار ایران نیز به
حکم همین حساسیت جنبههای مختلف و اشکال مختلف این عمل را در قانون مجازات اسلامی و قانون مجازات
جرایم نیروهای مسلح و قوانین متفرقه دیگر مورد توجه قرار داده و جرم انگاری نموده است. عنوان مجرمانه
افشای اسرار و اطلاعات در امور نظامی بر حسب تابعیت مرتکب متفاوت است. بدین توضیح که، اگر مرتکب
عمل مجرمانه مزبور تبعه کشوری باشد که اعمال مزبور را علیه آن کشور مرتکب میشود عمل وی خیانت به
کشور نامیده میشود ولی اگر مرتکب، تبعه کشور خارجی باشد عنوان عمل وی جاسوسی خواهد بود. ولی
قانونگذار ایران در استعمال این الفاظ دقت لازم را ندارد و در قانون مجازات اسلامی و قانون مجازات جرایم
نیروهای مسلح جرمی تحت عنوان خیانت به کشور دیده نمی شود و هر گونه افشای اسرار و اطلاعات یا تحصیل
اطلاعات برای دولت خارجی به وسیله هر کسی که باشد، اعم از آن که مرتکب ایرانی باشد یا خارجی، تحت
عنوان جاسوسی جرم انگاری شده است. در این مقاله، سعی شده است مصادیق مربوط به هر یک از دو عنوان
در قانون مجازات اسلامی و قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح با قوانین دیگر با مفهوم مربوطه تطبیق و اشکال
مختلف اعمال مزبور به طور مختصر مورد بررسی قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
ولي قانونگذار ايران در استعمال اين الفاظ دقت لازم را ندارد و در قانون مجازات اسلامي و قانون مجازات جرايم نيروهاي مسلح جرمي تحت عنوان خيانت به کشور ديده نمي شود و هر گونه افشاي اسرار و اطلاعات يا تحصيل اطلاعات براي دولت خارجي به وسيله هر کسي که باشد، اعم از آن که مرتکب ايراني باشد يا خارجي، تحت عنوان جاسوسي جرم انگاري شده است .
» (رياست جمهوري، قانون مجازات اسلامي، چاپ پنجم ، ص ٣٣٥) اين تعبير از خيانت به کشور داراي مفهوم موسعي است وانگهي معلوم نيست که يک ايراني چه زماني برخلاف مسايل امنيتي يا سياسي يا اقتصادي کشور عمل ميکند که عمل او خيانت به کشور است و چه زماني اطلاعات سري و محرمانه را دوره جديد، سال ششم ، شماره هشتم ، تابستان ١٣٩٩ 1399 01 تحصيل ميکند و آنها را به دولت بيگانه تحويل مي دهد و عمل او جاسوسي تلقي ميشود.
ميرمحمد صادقي، ١٣٨٠، جلد سوم ، ص ٨٥) اين نظر با توجه به اصل عمدي بودن جرايم درست است ولي بايد توجه داشت که اگر مردي باعتبار بزرگ نمايي خود نزد ديگران ولو افراد خانواده خود خبر از اتخاذ دوره جديد، سال ششم ، شماره هشتم ، تابستان ١٣٩٩ 1399 05 فصلنامه مطالعات حقوق تصميمات مهم مملکتي در جلسه اي بدهد نميتوان آن را سهل انگاري تلقي کرد چون طبيعتا او حق ندارد آنها را در اختيار هيچ فردي قرار دهد يا حق ندارد هيچ فردي را از مفاد آنها مطلع سازد ولو آن که فرد مزبور همسر يا فرزند يا اقارب نزديک ديگر باشد.