چکیده:
سبکشناسی رهیافتی نقادانه است که از یافتههای علوم مختلف ادبی و زبانی بهره میگیرد و سعی در روشن ساختن سطح فکری متن دارد. ازاین رو، رابطة سبکشناسی با دیگر علوم ادبی، رابطة دوسویه و تعاملگرانه است. سبکشناسی میکوشد از تحلیل کوچکترین واحدهای زبانی شروع کند و به کلان لایهها برسد. پژوهش حاضر در پی آن است که اشعار فخری دعبل خزاعی را که یکی از بزرگترین شاعران متعهد شیعه است، از رهگذر کاوش در سه سطح زبانی، ادبی و فکری این اشعار، به ارزیابی و نقد سبکشناسانه آن اقدام نماید. از جمله جلوههای سبکی اشعار فخری او، استفاده بسیار از ضمیرمتکلم وحده و توجه به زمان ماضی است. دیگر آن که در سطح ادبی تصاویر با توجه به مخاطب، آسان یا دشوار میگردد و در سطح فکری این اشعار نیز شاهد وجود تقابلهای دوجزئی هستیم؛ یعنی تقابل میان خیر و شر و تقابل میان اهلبیت(ع) و دشمنان ایشان.
خلاصه ماشینی:
تنها آن مصداق هايي از اين عناصر را در تعيين سبک و کيفيـت آن بايد دخالت داد که در ابلاغ پيام و ايجاد فضاي شعر داراي نقش باشند و دنياي روحـي و فکري شاعر را بنمايانند (سـميعي، ١٣٨٠: ٧١) از جمله روش هـاي رايـج شـناخت سـبک ، تحليل درون متني يک اثر است که در اين روش سطح ادبي، زباني و فکري اثر ادبي مـورد کاوش قرار ميگيرد و در اين مسير دانش هايي هم چون نقد ادبي، علـوم بلاغـي و بـه ويژه زبان شناسي - که دانشي نوظهور به شمار ميآيد - نقشي مهم ايفا ميکنند.
در کتاب «تأسيس شيعه » دعبل را يکي از بزرگان و علماي کلام و اديبـان و تـاريخ شناسـان توصيف کرده اند که در زمينه زبان شناسي، فصاحت و تاريخ اعراب يد طولايي داشته اسـت (صدر، بدون تاريخ : ١٣٩) درباره آثار دعبل بايد گفت ، از آن جا که بيشتر اشعار او در هجو خلفا و مدح خانـدان عصمت بوده ، لذا به جهت تقّيه و رعايت حال متنفّذين وقت ، بيش تر آن اشعار، کتمان شـده و ثبت اوراق نگرديده است و ارباب تأليف نيز به جهت بيم از خلفاي وقت ، آن ها را ضـبط و تدوين نکرده اند؛ امّا افزون بر اين ، او داراي چنـد کتـاب اسـت ، ازجملـه کتـابي بـه نـام «الوحدة في مناقب العرب و امثالها»؛ همان طور که از عنوانش پيداست ، آن را در مثالـب و مناقب عرب به نگارش درآورده ؛ کتاب ديگرش با نام «طبقات الشعراء» کـه از کتاب هـاي پرارزش و از مآخذ مورد اعتماد در ادب و گزارش زندگي شاعران است (اميني، ١٣٦٢: ٢٦٦) امّا بيش تر شعر او از ميان رفته است .