تبیین تاریخی اهداف آموزشی امامان معصوم‌ علیهم السّلام (مطالعه موردی: آموزش مهارت مباحثه) مقاله

دوران حضور امامان معصوم‌‰، مقارن با احتجاجات مذهبی و ظهور جریان‌های آموزشی متعددی بود که هر یک به تثبیت عقاید خود همت داشت؛ مسأله‌ای که نیاز به آموختن مهارت مباحثه توسط شیعیان را ضرورت می‌بخشید؛ مهارتی که به عنوان یکی از اهداف آموزشی امامان معصوم‰، آموزش داده می‌شد. پژوهش حاضر حول پاسخ به دو پرسش سامان یافته است: 1. شیوه‌های امامان معصوم به منظور آموزش مهارت مباحثه، مبتنی بر چه مزایای آموزشی بود و در چه مواردی قابل ترسیم است؟ 2. اصول مورد نظر امامان معصوم‌‰ در آموزش مهارت مباحثه شامل چه مباحثی می‌شود؟ مهارت مباحثه از طریق برگزاری جلسات بحث زیر نظارت امامان معصوم‰، در دو شکل گردهمایی‌های کوچک و جلسات دونفره، و نیز برگزاری جلسات مباحثه با اندیشه‌وران سایر گروه‌ها در حضور متربیان، و دادن استقلال به متربیان برای برگزاری جلسات بحث، آموزش داده می‌شد که هر یک از این راه‌کارها، مبتنی بر مزایا و اهداف آموزشی مشخصی بود و بر اصولی تأکید داشت. روش این مقاله توصیفی ـ تحلیلی، همراه با تلفیق گزاره‌های تاریخی ـ حدیثی با مباحث آموزشی است.

داشتن مزاياي آموزشي مؤثر بر اساس دانش جديد در مبحث آموزش، مباحثه داراي مزاياي بسياري است که مي‌تواند يکي از دلايل رويکرد امامان معصوم‌( به آموزش اين مهارت باشد؛ مزايايي هم‌چون: احراز تسلط بر موضوع، ايجاد تعامل بين فراگيران، تقويت ارتباط کلامي، رشد تفکر انتقادي و منطقي فراگير (آقازاده، 1385، ص‌332)، يادگيري مشارکتي (همان؛ سيف، 1368، ص‌407) تأثير بر حدّت ذهن، تقويت برهان فراگير، تمرين در سرعت بيان، مرتب کردن ايده‌ها و افکار، و کمک به تقويت توانايي‌هاي عقلي فراگير (الدائم، 1973، ص‌178) را مي‌توان از مزاياي مباحثه دانست؛ ضمن اين‌که از اين طريق، متربي نسبت به آرا و انديشه‌هاي ديگر شرکت‌کنندگان در بحث نيز آگاهي مي‌يابد. (مکدرموت، 1363، ص‌10) روايتي از يکي از مباحثات برگزار‌شده ميان هشام‌بن‌حکم و امام صادق7 گزارش شده است که نشان مي‌دهد يکي از مهم‌ترين اهداف آموزشي امامان معصوم(، آماده‌ کردن شاگردان مبرّز خود براي مباحثه با مخالفان و معاندان اسلام و پيروز شدن آن‌ها در اين ميادين است.