چکیده:
با توجه به اهمیت حیاتی هوا و سیر صعودی افزایش عوامل آلوده کننده‌ی آن، ضرورت مطالعه‌ی عوامل آلاینده‌ی آن به منظور آگاهی از وضعیت موجود امری ضروری به نظر می‌رسد. پدیده‌ی آلودگی هوا یکی از مهمترین معضلات بخشهای زیادی از کشور ایران می‌باشد که به دلایل متعددی روز به روز بر میزان آن افزوده شده‌است. مونوکسید کربن یکی از خطرناکترین آلاینده‌های معیار هوا می‌باشد که با توجه به اهمیت مطالعه‌ی آن، تکنیکها و روشهای متعددی جهت پایش آن در اتمسفر کره زمین به کار گرفته شده‌است. در این مطالعه نیز از داده‌های مونوکسید کربن سنجنده‌ی AIRS Aqua/ که امکان بررسی میزان و روند تغییرات گاز مونوکسید کربن را در اتمسفر تمام جهان فراهم نموده استفاده گردید. داده‌های مربوطه با فرمت NetCDF طی دوره‌ی آماری (2018 – 2003) از وبگاه https://disc.gsfc.nasa.gov/datasets/AIRS3STM_006 استخراج و با استفاده از نرم‌افزارهایArcGIS و Grads بارزسازی و تحلیل شده است. نتایج حاصله بیانگر کاهش میزان مونوکسید کربن در طول سریهای زمانی ماهانه و سالانه‌ی بوده‌است. در این میان تفاوتهای ماهانه و فصلی بسیار چشمگیر بوده به طوری که به لحاظ ماهانه، بیشترین میزان مونوکسید کربن در ماههای ژانوبه، فوریه و مارس و کمترین میزان آن در ماههای آگوست، سپتامبر و اکتبر اتفاق افتاده‌است. در میان فصول، بیشترین و کمترین میزان مونوکسید کربن به ترتیب در فصول زمستان و تابستان مشاهده گردید. به لحاظ مکانی نیز، بیشترین میزان مونوکسید کربن سطحی با میانگین ppb150 بر فراز شهر تهران و ناحیه ساحلی دریای خزر و کمترین میزان آن با میانگین ppb 115 بر روی ارتفاعات زاگرس بارزسازی گردید.
Considering the vital importance of air and the increasing trace of its contaminating factors, it is necessary to study the contaminating factors in order to be aware of the existing situation. The phenomenon of air pollution is one of the most important problems in many parts of Iran, due to several reasons, increasing the amount of it day by day. Carbon monoxide is one of the most dangerous pollutants in the air standard, due to the importance of its study, several techniques and methods for monitoring it in the atmosphere of the planet. The study also uses the AIRS Aqua Carbon Monoxide data, which provides an overview of the extent and trend of carbon monoxide gas changes in the world's atmosphere. The relevant data in the NetCDF format during the statistical period (2003-2018) was extracted from ttps://disc.gsfc.nasa.gov/datasets/AIRS3STM_006 and analyzed and analyzed using ArcGIS and Grads software. The results showed a decrease in the amount of carbon monoxide during the monthly and annual time series. Meanwhile, monthly and seasonal variations have been remarkable, with monthly carbon monoxide having the highest levels in January, February and March, and the lowest in August, September and October. Among the seasons, the highest and lowest levels of carbon monoxide were observed in the winter and summer, respectively. In spatially, the highest amount of surface carbon monoxide with an average of 150 ppb above the city of Tehran and the coastal area of the Caspian Sea and its lowest level with an average of 115 ppb on the Zagros heights was observed.
خلاصه ماشینی:
در اين مطالعه نيز از داده هاي مونوکسيدکربن سنجنده ي Aqua/ AIRS کـه امکـان بررسي ميزان و روند تغييرات گاز مونوکسيدکربن را در اتمسفر تمام جهان فراهم نموده استفاده گرديـد.
مونوکسيدکربن (Carbon monoxide) گازي بسيار سمي، بيرنگ ، بيبو (به همين دليل به سادگي با حواس طبيعي انسان قابل تشخيص نيست ) و بسيار پايدار است که بر اثر سوختن ناقص کربن بوجود ميآيد و داراي زمان ماندگاري ٢ تا ٤ ماه در اتمسفر ميباشد (٢٠٠٧ ,Waring et al ;٢٠١٢ ,Richard).
از جملـه سـنجنده هايي کـه امکـان پـايش اتمسـفري گـاز مونوکسيدکربن را با توان تفکيک زماني و طيفي بالا فراهم نموده اسـت سـنجنده ي AIRS مسـتقر بـر روي مـاهواره ي Aqua ميباشد که علاوه بر کاربردهاي متعدد، امکان سنجش و پايش گاز مونواکسيد کربن را در يک فضاي سـه بعـدي در مقياس جهاني و کـوچکتر فـراهم نموده اسـت ( ,Susskind et al ;٢٠١٠ ,McMillan et al ;٢٠٠٨ ,McMillan et al ;٢٠١٣ ,.
Worden et al ;٢٠١٠ ,Deeter et al ;٢٠٠٨ ,Yurganov et al ;٢٠٠٨ ,Warner et al ;٢٠١٠(.
بنابراين هدف از انجام اين تحقيق بررسـي پـراکنش مکـاني - زمـاني گـاز مونوکسيدکربن در اتمسفر ايران با استفاده از داده هاي Aqua/AIRS بـراي آگـاهي از وضـعيت آن طـي دوره ي آمـاري (٢٠١٨ – ٢٠٠٣) ميباشد.
جدول ١: مشخصات فني و رزولوشن داده هاي سنجنده ي AIRS (رجوع شود به تصویر صفحه) برخي از پارامترهاي آماري (توصيفي) فراسنج مونوکسيدکربن در گستره ي جغرافيايي کشور ايران (٢٠١٨ – ٢٠٠٣) در شکل شماره ي ١ مشخص شده است .
(
, 
, 
)
