چکیده:
توزیع عادلانة خدمات در مقیاس منطقه و نیل به یک ساختار فضایی متوازن در منطقه یکی از اهداف مهم برنامهریزی پایدار منطقهای، بهخصوص در کشورهای در حال توسعه، همچون ایران، محسوب میشود. در این زمینه، یکی از راهبردهای مهم در مطالعات آمایش فضایی منطقه تمرکززدایی توسعه است. هدف از این پژوهش شناسایی مهمترین نقاط شهری استان فارس، به منظور تعیین اولویتهای توسعه و تمرکززدایی از توسعة تکقطبی استان، بود که بدین منظور، با مدلسازی شبکة منطقهای مبتنی بر نظریة گراف و استفاده از مفاهیم و الگوریتمهای تحلیل شبکة اجتماعی، به تحلیل فضایی استان فارس پرداخته شد. دادههای استفادهشده در این تحقیق شبکة جادهای استان فارس، مستخرج از سامانة متن باز (OSM)، و اطلاعات مکانی نقاط شهری و روستایی استان فارس بود که از سایت مرکز آمار استخراج شدند. در خصوص روش تحقیق از کتابخانة پانداس و کتابخانة نتورک ایکس در محیط برنامهنویسی پایتون برای تشکیل گراف شبکه و تحلیل شاخصهای مرکزیت و از نرمافزار آرک جی ای اس به منظور پیشپردازش و بصریسازی نهایی نتایج استفاده شد. نتایج این تحقیق نشان داد بر اساس تحلیل شاخصهای مرکزیت شبکه و همچنین بر اساس موقعیت قرارگیری شهرها، با در نظر نگرفتن شیراز، به منزلة قطب اصلی توسعه در استان، شهرهای زرقان، صدرا، کوار، لپویی، خانهزنیان، و نورآباد در اولویتهای توسعه قرار دارند. مهمترین محورهای مواصلاتی و کریدورهای ارتباطی نیز محور شیرازـ مرودشت و شیرازـ خانهزنیان تعیین شدند. نتایج و یافتههای این پژوهش نشان داد مدلسازی مبتنی بر شبکه و استفاده از تحلیلهای مبتنی بر گراف و به طور خاص تکنیکهای تحلیل شبکة اجتماعی میتوانند به مثابة روشهای تحلیلی جدید در مطالعات و برنامهریزی منطقهای مفید و مؤثر واقع شوند.
Equitable distribution of services at the regional scale and achieving a balanced spatial structure in the region are among the most important goals of sustainable regional planning, especially in developing countries such as Iran. In this regard, one of the most important strategies and policies in regional spatial planning is the decentralization of development. The purpose of this study is to identify the most important urban areas of Fars province in order to determine the priorities of development and decentralization of the unipolar development of the province. To this end, the regional network modelling based on graph theory and the concepts of social network analysis are used to conduct the spatial analysis of Fars province. The data used in this study includes the Fars province road network extracted from the OSM open source system, as well as the spatial information of the urban and rural areas of Fars province extracted from the website of the Statistics Center of Iran. Regarding research methods, Pandas Library and NetworkX Library were used in the Python programming platform to form the network graph and analyze the centrality indicators, while ARC GIS software was for final processing and visualization of data and information. According to thenetwork centrality indices and the location of the province cities, notwithstanding Shiraz as the main hub of development in the province, Zarghan, Sadra, Kavar, Lepui, Khane Zenian and Noorabad are the main development priorities. In addition, the Shiraz-Marvdasht and Shiraz-Khaneh Zenian roads were determined to be the most important transportation paths and communication corridors. The results and findings of this study showed that network-based modeling and the use of graph-based analytics (in particular, social network analysis techniques) can be useful and effective as new analytical methods in regional studies and planning.
خلاصه ماشینی:
استاديار، دانشکدة هنر و معماري، دانشگاه شيراز، شيراز، ايران (تاريخ دريافت: ١٣٩٩/٠٣/١٣ ـ تاريخ پذيرش: ١٣٩٩/٠٥/٠٥( چکيده توزيع عادلنة خدمات در مقيا منطقه و نيل به يک ساختار فضايي متوازن در منطقه يکي از اهداف مهم برنامهريزي پايـدار منطقـهاي ، بهخصوص در کشورهاي در حال توسعه، همچون ايران، محسوب مي شود در اين زمينه، يکي از راهبردهـاي مهـم در مطالعـات آمـايش فضايي منطقه تمرکززدايي توسعه است هدف از اين پژوهش شناسايي مهمترين نقاط شهري استان فار ، به منظور تعيين اولويت هـاي توسعه و تمرکززدايي از توسعة تکقطبي استان، بود که بدين منظور، با مدلسازي شبکة منطقه اي مبتني بـر نظريـة گـراف و اسـتفاده از مفاهيم و الگوريتم هاي تحليل شبکة اجتماعي ، به تحليل فضايي استان فار پرداخته شد داده هاي استفادهشده در ايـن تحقيـق شـبکة جادهاي استان فار ، مستخرج از سامانة متن باز١ (OSM(، و اطلعات مکاني نقاط شهري و روستايي استان فـار بـود کـه از سـايت مرکز آمار استخراج شدند در خصوص روش تحقيق از کتابخانة پاندا ٢ و کتابخانة نتورک ايکس ٣ در محيط برنامهنويسي پـايتون بـراي تشکيل گراف شبکه و تحليل شاخصهاي مرکزيت و از نرمافزار آرک جي اي ا به منظور پيشپردازش و بصـريسـازي نهـايي نتـايج استفاده شد نتايج اين تحقيق نشان داد بر اسا تحليل شاخص هاي مرکزيت شبکه و همچنين بر اسا موقعيت قرارگيري شـهرها، بـا در نظر نگرفتن شيراز، به منزلة قطب اصلي توسعه در استان، شهرهاي زرقان، صدرا، کوار، لپويي، خانـهزنيـان، و نورآبـاد در اولويـتهـاي توسعه قرار دارند مهمترين محورهاي مواصلتي و کريدورهاي ارتباطي نيز محور شيراز ـ مرودشت و شيرازـ خانهزنيان تعيين شدند نتايج و يافتههاي اين پژوهش نشان داد مدلسازي مبتني بر شبکه و استفاده از تحليل هاي مبتني بر گراف و به طور خاص تکنيک هاي تحليل شبکة اجتماعي مي توانند به مثابة روشهاي تحليلي جديد در مطالعات و برنامهريزي منطقهاي مفيد و مؤثر واقع شوند کليدواژگان .