چکیده:
دفاع مقدس که یکی از مهمترین رویدادهای تاریخیِ جامعه ایران در سده اخیر است، امروزه تبدیل به یکی نمادهای فرهنگی مهم در جامعه ایران شده است. این مسئله سببب شده است تا شاعران و نویسندگان بخشی از آثار خویش را به آفرینش آثار با مضامین و مفاهیم مربوط دفاع مقدس اختصاص دهند. این رویکرد سبب شکل‌گیری سبک خاصی در آثار این افراد شده است. موتیف درون‌مایه، شخصیت یا الگوی معینی است که به صور گوناگون در ادبیات و هنر تکرار می‌گردد. شعر دفاع مقدس که با پشتوانة رخداد تاریخی ملت ایران از دهة شصت شکل گرفت، منجر به تقویت عناصر هویتی- فرهنگی ما شد. این بن‌مایه‌های فرهنگی پرکاربرد، معرف شعر جنگ با مختصات سبکی خاص خود است که به شناخت اشتراکات اندیشه، فرهنگ، ارزش‌ها و باورهای مردم کمک می‌کند. مسئله‌ای که اینجا مطرح می‌گردد تأثیرِ این سبک خاص در شعرِ شاعران دفاع مقدس بر شکل‌گیری و خلق نقش مایه‌های مفهومی و بصری و انعکاس آن در پوسترهای دفاع مقدس و است. این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی و تحلیلی و تکیه بر داده‌های کتابخانه‌ای انجام شده است. یافته‌های پژوهش، بیان‌گر آن است که برخی موتیف‌ها در شعر این دوران با تکرار واژگانی، تصویری و موضوعی روبروست؛ بخش موضوعی شامل مفاهیمی چون شهادت‌طلبی، وطن‌دوستی، نبرد حق بر باطل، عشق و... است. بررسی‌ها نشان داد که موتیف‌های ویژة شعر دفاع مقدس کارکرد عاطفی، زیباشناسانه، هدایتگری و تأکیدی بر محتوای شعر و احساس مخاطب دارند. شاعران دفاع مقدس با برجسته کردن این‌گونه عناصر در شعر آن دوران، درخشان‌ترین آثار خود را رقم زدند. این مفاهیم، سبب ماندگاری دفاع مقدس در تاریخ ادبیات ایران و جاودانگی آن برای آیندگان است. بنابراین اتخاذ این سبک شعری سبب افزایش نقش مایه‌های مفهومی و بصری در اشعار دفاع مقدس شده است. پوسترهای دفاع مقدس که در راستای بزرگداشت و گسترش فرهنگ دفاع مقدس ساخته می‌شوند، جلوه‌گاه انعکاس این نقش مایه های مفهومی و بصری موجود در اشعار شاعران دفاع مقدس هستند. اهداف پژوهش: 1.بررسی انواع موتیف‌ها و عناصر آنها در شعر مقدس. 2.بررسی درون مایه‌ها و عناصر شعر دفاع مقدس در پوسترهای دفاع مقدس سؤالات پژوهش: 1.شعر دفاع مقدس از چه عناصری در توصیف ارزش‌ها و باورهای دفاع مقدس بهره می‌برد؟ 2. شعر دفاع مقدس چه بازتابی در پوسترهای دفاع مقدس دارد؟
The Sacred Defense, an imperative historical event in Iranian civilization in the preceding century, has nowadays developed into one of the most significant cultural symbols of the society. This has led poets and writers to devote their creations to the formation of artworks with themes and concepts related to this phenomenon. This approach has led to the formation of an exceptional style in the works of such literary figures. A motif is a specific theme, character, or pattern that is repeated in various forms in literature and art. The Sacred Defense poetry, which was formed with the occurrence of the mentioned historical event in the sixties, led to the strengthening of Iranian identity and cultural fundamentals. These widely used cultural motifs represent the poetry of war with its own stylistic features that aid to identify commonalities in thought, culture, values and beliefs of the nation. The issue raised in this paper is to study the effect of this particular style of poetry on the formation and creation of conceptual and visual motifs and its reflection in the posters of the Sacred Defense. This research is accomplished relying on descriptive and analytical methods and also on the collection of library data. The findings suggest that a number of the motifs seen in the poetry of this period are faced with lexical, visual and thematic repetitions; moreover, the thematic section includes concepts such as martyrdom, patriotism, the battle between right and wrong, love, and so on. Studies have shown that the unique motifs related to the poetry of the Sacred Defense bestow an emotional, aesthetic, guiding and prominent function on the content of the poem and the approaches of the audience; consequently, the poets of the Sacred Defense created their most intense artworks by emphasizing the mentioned elements in their poetry. Such concepts have caused the endurance of the values of the Sacred Defense in the history of Iranian literature and its presence for the future Therefore, the adoption of this poetic style has increased the role of conceptual and visual themes in the poetry of the Sacred Defense. The posters of this act are created in order to celebrate and spread the culture of this sacred event and are reproductions of its conceptual and visual motifs in literature. Research aims: 1. To investigative the varieties of motifs and their elements in the poetry of the Sacred Defense. 2. To examine the motifs and elements of the Sacred Defense poetry in poster art. Research questions: 1. What elements do the poems of Sacred Defense use in describing the values and beliefs of such act? 2. What is the reflection of the poems of Holy Defense in the posters of this event?
خلاصه ماشینی:
محمد تقوي و الهام دهقان، فصلنامه نقدادبی، شماره 8؛ و پژوهش‌های ذیل که محوریت بر موضوع جنگ و دفاع مقدس است: «نقد و بررسی ادبیات منظوم دفاع مقدس» محمدرضا سنگری، نشر پالیزان: 1380، «بررسی موضوعات، مضامین و قالب‌های شعر جنگ»، پرند فیاض‌منش، فصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی،1381؛ «بررسی مضامین عرفانی در شعر دفاع مقدس» عنایت‌الله شریف‌پور و نرگس محمدی، 1388 نشریه ادبیات پایداری، ش 1، بررسی‌هایی را در زمینه شعر دفاع مقدس انجام داده‌اند اما هیچدام از آثار ذکر شده به انعکاس ای اشعار در پوسترهای دفاع مقدس اشاره‌ای ندارند.
لذا شاعر دفاع مقدس با التزام به باورهاي ديني در موضوع شهادت و عاشورا و موتیف‌های اندیشه‌ای و فلسفی در موضوع نبرد حق بر باطل و بیداری، همچنین موتیف‌های ملی در موضوع حماسه‌آفرینی و میهن‌پرستی، با تسری کلام بر این مفاهیم و تکرار تعمدی آن به کارکرد هدایتگری آن نظر دارد تا احساس تفکر، خیزش‌های حماسی، روح همبستگی، ایثار، شهادت‌طلبی، روحیة ظلم‌ستیزی، تعهدمداری و بسیاری دیگر از ارزش‌های برخاسته از هویت ملی و دینی را در مخاطب محقق کند و از این طریق عزت دینی، فرهنگی و ملی كشور را تضمين كند.
واژگان و ترکیب‌های تصویرساز پرکاربرد خاص جنگ بر سبک خاص شعر این دوره تاکید دارد و تسری مضامین دینی و ملی آن، به مردم ما تاکید می‌کند که ایمان به باورهای اعتقادی، حب وطن و استقامت و پایداری از عواملی است که سبب شده شعر جنگ، شعری متعهد در خدمت باورهای اعتقادی و ملی و شکوه دفاع مقدس باشد.
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} انتخاب رنگ سرخ یا و نمایی از حرکت به‌سوی خورشید و آسمان آبی در این پوستر نیز بازتابی از اهمیت انعکاس رنگ‌های در موتیف های شعر دفاع مقدس است.
(
, 
, 
)
