چکیده:
مبانی روششناختی پارادایمهای عمده علوم انسانی و قضاوت در مورد اعتبار یا عدم اعتبار آنها متکی بر مبانی معرفتشناختی، وجودشناختی و انسانشناختی آن پارادایم است. آشنایی با مباحث انسانشناختی از دیدگاه دیلتای هم برای آشنایی با پارادایم تفسیرگرایی و هم برای شناخت پارادایم هرمنوتیکی مهم است. شناخت هویت دوگانه انسان یکی از اساسیترین عناصر این پارادایم را پیش روی ما قرار میدهد. ارائه تصویر درستی از طبیعت انسانی و چگونگی توسعه بخشیدن به دقت ابزار عملی جریانات علمی یکی از دغدغههای اصلی دیلتای بود. از جمله کارهای بدیع او برقراری تعامل میان دو عنصر «طبیعت انسانی» و «تاریخی بودن» بود که تا زمان او گمان بر تعارض میان آنها میرفت و دیلتای آنها را در خدمت روششناسی علوم انسانی درآورد. او با تبیین مبانی انسانشناختی، معارف به دست آمده از علوم انسانی را معتبرتر از یافتههای علوم طبیعی میدانست و تلاش کرد بواسطه ثبات هویت انسانی در عین تاریخی بودن آن، اعتبار علوم انسانی را نشان دهد. این مقاله بر آن است تا به روشی تحلیلی عناصر اصلی اندیشه دیلتای به دست آید و سپس بر اساس ترکیب این عناصر نشان داده شود که چگونه عینیت علوم انسانی بر این مبنا تأمین میشود.
خلاصه ماشینی:
این کار بدیع در واقع نشان دادن تعریـف تـازه ای از عینیـت در علـوم انسـانی اسـت و ایـن تعریف جدید از عینیت مستلزم این است که عناصر تضمین کننده عینیت در علوم انسـانی بـه نحوی خاص مطرح شوند تا بدان واسطه بتوان نشان داد چگونه تعریف ارائه شـده از انسـان میتواند به مثابه عنصری روش شناختی در علوم انسانی ایفـای نقـش کنـد و در عـین حـال بتواند چرخشی معرفتی در تلقی ما از عینیت علمی رقم زنـد.
اگرچه این بحث شهرت پیدا کرده است کـه انسـان ، موضـوع محـوری در هویـت یـابی پارادایم های علوم انسانی است و پارادایم های مختلف برای شناسایی موقعیـت هـای مختلـف آن به شیوه های گوناگون ورود پیدا کرده اند؛ اما اینکه چه نوع بحثی از انسان و با چـه هـدفی در رویکردهـای علـوم انسـانی نقطـه محـوری اسـت جـای بحـث را بـه عنـوان مسـئله ای روش شناسی برای ما گشوده میدارد.
نگاهی ساده به زندگی انسانی به ما نشـان مـیدهـد انسـان را نمیتوان بسان دیگر موجودات عالم طبیعت شناخت ؛ زیرا تنها انسان است که قادر بـه تفکـر انتزاعی و توسعه زبان های پیچیده ای اسـت کـه پیشـرفتِ پیچیـدة زنـدگی اجتمـاعی، دیـن ، هویت انسان ؛ مبنای عینیت در علوم انسانی هرمنوتیکی ٥٥ تاریخ ، ادبیات و احکام اخلاقی را امکان پذیر میکند.
پیامد محصول تـاریخی بـودن طبیعـت انسـانی، ایجاد تغییر در محتوای طبیعت انسانی میباشد کـه بـا جغرافیـا، آب و هـوا و اجتمـاعی شدن در ارتباط است ؛ (٢٩ :١٩٦٩ ,Nelson) ٥٨ فلسفۀ علم ، سال دهم ، شمارة دوم ، پاییز و زمستان ١٣٩٩ زیرا ملاک دیلتای در انتخاب تاریخ به عنوان عنصری برای شناخت انسان وجـود تجربـه زیسته انسان در امتداد زمان های مختلف است .