چکیده:
در این تحقیق به چیستی گمان، آسیبها و تهدیدهای گمان بد بر علیه فرد و جامعه و راهکارهای برون رفت از خطرات آن و در مقابل به فرصتهایی که گمان خوب به وجود میآورد و ثمرات فردی و اجتماعی، دنیایی و آخرتی آن پرداخته شده است. به اضافه اینکه حدود و ثغور آن را در شرع و سنت مقدس تعیین کردیم و خصوصاً به بررسی آن در کلام امیر کلام حضرت امام علی(ع) پرداختیم. برای بررسی موارد فوق از روش تحقیق توصیفی استفاده شد و با مراجعه به منابع مکتوب و غیر مکتوب و سایت، مطالب لازم جمع آوری گردیده است. آنچه به عنوان نتیجه این تحقیق میتوان نام برد این است که: گمان همچون دیگر نعمات خداوند متعال اگر در مسیر الهی خودش حرکت کند و با مدیریت الهی و تحت فرامین شرعی پیش برود عامل درونی بسیار مهمی است برای پیشرفت انسان و حرکت به سمت خداوند متعال، ولی چنانچه به مدیریت شیطان در آید و حاکم بر آن نفس انسانی باشد تبدیل به سم مهلکی برای روح انسان و جامعه اسلامی میگردد.
خلاصه ماشینی:
از اينجا روشن مي شود که دائره حسن ظن و سوء ظن بسيار وسيع و گسترده اسـت و نه تنها در عبادات بلکه در مسـائل اجتمـاعي، اخلاقـي ، اقتصـادي و سياسـي نيـز جـاري مي شود و هنگامي که اين دو واژه درباره خداوند بـه کـار رود، منظـور از حسـن ظـن آن است که به وعده هاي الهي اميدوار باشد، وعده رزق و روزي، وعده ياري کردن يـارانش و مانند اين ها.
گمان بدي که آن ها به خدا بردند اين بود که : وعـده هـاي الهـي بـه پيـامبرش هرگـز تحقق نخواهد يافت و مسلمانان نه تنها بر دشمنان پيروز نميشوند، بلکه هرگز به مدينـه باز نخواهند گشت همانگونه که مشرکان نيز گمان داشتند محمد(صلي الله عليه و آلـه و سلم ) و يارانش با آن جمع کم و نداشتن اسلحه کافي در هم کوبيده مـيشـوند و سـتاره اسلام به زودي افول ميکند، در حالي که خداوند وعده پيروزي به مسـلمانان داده بـود و سرانجام چنين شد.
مفسر «تفسير نمونه » نيز در مورد اين شبهه دو جواب ميفرمايد: «١ منظور از ايـن نهي، نهي از ترتيب آثار است ، يعني هر گاه گمان بدي نسبت به مسلماني در ذهـن شـما پيدا شد، در عمل کوچک ترين اعتنايي به آن نکنيد، طرز رفتار خود را دگرگون نسـازيد، و مناسبات خود را با طرف تغيير ندهيد، بنابراين آنچه گنـاه اسـت ترتيـب اثـر دادن بـه گمان بد مي باشد.