چکیده:
بررسی رابطه میان حکمت و شریعت همواره دغدغه فیلسوفان بوده است و در عصر ما پرداختن به آن از اهمیت بیشتری برخوردار است زیرا جهان امروز سخت محتاج معنویت و پایبندی به شریعت است آن هم شریعتی که برپایه عقل و استدلال بنا شده باشد. از سویی اگر حقیقت غایت شریعت است، راه های رسیدن به معرفتی که انسان را به حقیقت برساند کدام است؟ این نیز دارای ابهامات فراوان است و پیرامون آن نظرات مختلفی بیان شده است. ما در این مقاله با روش تحلیلی و توصیفی، در پی تبیین این مطلب هستیم که حکمت فراتر از فلسفه است و حکمت، فلسفۀ متجلّی در جان و روح و فعل و عمل آدمی است و حاصل نوعی مکاشفه و شهود و فراتر از مباحث نظری و بحثی صرف است. در میان اندیشمندان مسلمان، نظرات عین القضات همدانی حکیم و عارف قرن پنجم هجری را برگزیده ایم که به عقیده عده ای، جمع بین حکمت عملی و نظری است. او از میان راههای حس، تجربه و عقل راه دیگری را به عنوان «طور وراء عقل» مطرح می کند و شناخت حقیقی و ریشه ای را تنها از طریق دستیابی به بالاترین شناخت یعنی طور وراء عقل می داند. شریعت ملاک صحت و سقم هر معرفتی است و در تبیین مبانی معرفت شناسی باید از کشف بهره برد و از حکمت به عنوان ابزار معرفتی در فهم آیات الهی و جهت درک مبانی هستی شناسی استفاده کرد.
The study of the relationship between wisdom and the Shari'a has always been the concern of philosophers, and in our time it is more important to address it, because the world today is in dire need of spirituality and adherence to the Shari'a, a Shari'a based on reason and reasoning. On the other hand, if truth is the end of the law, what are the ways to attain knowledge that will lead man to the truth? This also has many ambiguities and different opinions have been expressed about it. In this article, with an analytical and descriptive method, we seek to explain that wisdom is beyond philosophy and wisdom is a philosophy manifested in the soul, spirit, action and practice of man and the result of a kind of revelation and intuition and beyond theoretical and discussion issues. It is mere. Among Muslim thinkers, we have chosen the views of the same judges of Hamedani, the sage and mystic of the fifth century AH, which according to some, is a combination of practical and theoretical wisdom. Among the ways of sense, experience and intellect, he proposes another way as "beyond reason" and considers true and root cognition only through achieving the highest cognition, that is, beyond reason. Shari'a is the criterion of the correctness of any knowledge and in explaining the principles of epistemology, one should use discovery and use wisdom as an epistemological tool in understanding the divine verses and in understanding the principles of ontology.
خلاصه ماشینی:
پژوهش های علم و دین ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی دوفصل نامۀ علمی (مقالۀ علمی- پژوهشی)، سال یازدهم ، شمارة دوم ، پاییز و زمستان ١٣٩٩، ٢٣ – ٤٤ معرفت شناسی عین القضات همدانی در نسبت میان حکمت ، شریعت و عرفان سمیه امیری * چکیده بررسی رابطه میان حکمت و شریعت همواره دغدغه فیلسوفان بوده اسـت و در عصـر مـا پرداختن به آن از اهمیت بیشتری برخوردار است زیرا جهان امروز سخت محتاج معنویـت و پایبندی به شریعت است ؛ آن هم شریعتی که برپایه عقـل و اسـتدلال بنـا شـده باشـد.
اگر رسیدن به حقیقت غایت شریعت است با چه ابزاری می توان به این مهم نائـل آمـد؟ ازمیان ، حکمت ، عقل و یا شهود کدامیک انسان را به غایت هسـتی کـه حقیقـت اسـت مـی رساند؟ در میان آراء معرفت شناسی گوناگونی که در ایـن رابطـه مطـرح گردیـده اسـت بـه نظرات عین القضات همدانی کمتر اشاره شده است و حال آنکه ایشان مفصلاً بـه ایـن مهـم پرداخته است .
در چنین نظـامی مسائل مختلف میتواند به شیوة عقلی و استدلالی و یا به شـیوة ورای عقلـی کـه بـر مبنـای معرفـت شـهودی اسـت ، بیـان شـود و ایـن نکتـه ای کـه بایـد در تحلیـل و بررسـی آرای هستیشناختی عین القضات به آن توجه شـود؛ زیـرا او بـه پیـروی از عارفـان سـنت اول ، در مسئلۀ روشِ رسیدن به معرفت ، به روش شهودی قائل است و سایر روش هایی را کـه طـور عقل مینامد، گمراه و ناکارآمد میداند.
از این رو، از دیدگاه عین القضات عقل از سویی محصـور در زمـان و مکـان اسـت و از شناخت حقایق الهی ناتوان و از سوی دیگر تنها راه رسیدن به معرفت حقیقی است .
(
, 
, 
)
