چکیده:
معماری اسلامی مانند دیگر انواع معماری، با معرفت‌شناسی و هستی‌شناسی در فرهنگ جامعه مرتبط است.برای درک معماری سنتی اسلامی، یا هر صورت دیگری از معماری سنتی، شناخت شیوه نگرش‌های سنتی به کلیت معماری و اجزایش ضروری است. مهم‌ترین این اجزا فضا است. دوره صفویه(1135-907ق) یکی از دوره‌های درخشان معماری در ایران است. این دوره تاریخی یکی از حساس‌ترین مقاطع تاریخی از نظر رونق فرهنگ و تفکر اسلامی نیز بوده است. در دوره معاصر با گسترش ارتباط با غرب معماری اسلامی نیز تا حدی تحت تأثیر نوآوری‌های جدید قرار گرفت. مسئله‌ای که می‌توان اینجا مطرح کرد میزان تأثیرپذیری معماری عصر صفویه و معماری دوره معاصر از نظر وجود نشانه‌های حکمت اشراق در آنهاست. این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر مطالعات کتابخانه‌ای و مشاهدات میدانی انجام شده است. معماری مسجد جامع اصفهان و مسجد الغدیر تهران به عنوان نمونه‌های بارز معماری دوره صفویه و دوره معاصر به عنوان دو اثر معماری مورد واکاوی قرار گرفته است و یافته‌های پژوهش حاکی از این است که عالم مثال در ذهن معمار دوره صفوی براساس آیات و روایات است، لذا در معماری مسجد امام اصفهان، حکمت اشراق به گونه‌ای آشکار بازتاب یافته است. در مسجد الغدیر خلوص احجام به کار رفته، به کارگیری مصالح و تزیینات آجری و کاشی‌کاری در نما، استفاده از عناصر و مفاهیم معماری گذشته و بیان جدیدی از آن‌ها، بیانگر تأثیر نهضت‌های پست مدرنیسم در معماری دوره معاصر است.
اهداف پژوهش
1.بازشناسی نشانه‌های حکمت اشراق در مسجد جامع اصفهان و مسجد الغدیر تهران
2. بررسی تطبیقی معماری مسجد جامع اصفهان و مسجد الغدیر تهران
سؤالات پژوهش
1.حکمت اشراق چه تأثیری بر معماری مسجد جامع اصفهان و مسجد الغدیر تهران دارد؟
2. معماری مسجد امام اصفهان با مسجد الغدیر تهران چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند؟
Suhrawardi's illumination wisdom derives from the word "illumination" meaning “Luminous” and “Illuminate” from the "East", meaning the rising sun. The wisdom of illumination is the dawn of spiritual light. The Illuminati wise man used the term "east" to mean light echoes, the sunrise of sun and the source of light. The architecture of the Safavid era in Isfahan attracted the attention of many scholars and discovered evidence of the nature of nature. People like Sterling and Carbon have interpreted it with a decoding look at these works. But it seems that in order to receive the values of the Safavid architecture, it is necessary to understand the thought of establishing these works. The universe is the mediator between the universe and the earth. In the Shiite religion, there is a certain religious position. "Carbon" in his Shia scholarly research states that the universe is an example in Shi'ism of the realization of knowledge known as "Science of Marya" and this science represents the emergence of which carbon calls it a mirror. And on the other hand, it is essential in the allegory and symbolization of "fantasy," that the Shiite artist in the image of Paradise as the ultimate wish of every human being, with Cramp the grave, which is the interface between the "great world" and the"minor world" and with the knowledge that he receives from Paradise by verses and Koranic narratives.It deals with the characterization of roles and geometry, which reflects on its discovery and intuition in the universe.
خلاصه ماشینی:
در خصوص این موضوع یعنی بررسی تطبیقی حکمت اشراق در معماری مسجد امام اصفهان و الغدیر تهران تاکنون اثر مستقلی به رشته تحریر در نیامده است.
تصویر شماره3 نیز مختص به یکی از محراب‌های مسجد امام است که در نوع خود نموداری از سیر تکوینی ساخت محراب در معماری اسلامی محسوب می‌شود.
نمودار1: ساختار فضاهای تزئین شده در معماری مسجد جامع اصفهان (رجوع شود به تصویر صفحه) صورت‌بندی فضایی مسجد، مسجد شاه از سه صحن و چهار ایوان و هفت فضای داخلی ترکیب شده است.
/ تصویر10: دیاگرام نحوه ورود از صحن مسجد به ایوان و گنبدخانه (مسجد امام اصفهان)، ترسیم نگارنده (پلان برگرفته از گنجنامه فرهنگ آثار معماری ایران) در واقع نکته درخور توجه این است که در هنگام ورود به حیاط اجازه عبور از محور و مرکز وجود ندارد اما در هنگام خروج از حیاط این رخصت و اجازه را ایجاد می‌شود.
بنای مسجد امام یکی از مهم‌ترین بناهای دنیای معماری اسلامی ایران است که حکمت اشراق در آن مشهود است.
(رجوع شود به تصویر صفحه) با این تفاسیر ظهور مکرر آیات و روایات مذهبی به عنوان بخشی از تزیینات در ساختار و معماری مسجد جامع اصفهان جلوه‌ای از مکتب اشراق است.
جدول شماره3: مقایسه تطبیقی تصویری از ویژگی‌های مسجد امام اصفهان و مسجد الغدیر(منبع: نگارنده) (رجوع شود به تصویر صفحه) وجود تفاوت‌های آشکار در ساخت شبستان، میزان نور، محراب و گنبد و میزان دسترسی حاکی از غلبه انگیزه‌ها و طرح های مدرن بر بنیان‌های فلسفه اشراق در معماری مساجد است.
(
, 
, 
)
