چکیده:
مسالهی آب یکی از اساسیترین مسایل امروزی جواع انسانی است، اما در سایهی خشکسالی، به یک چالش جدی برای تصمیمسازان جامعه تبدیل شده و تمامی ابعاد توسعهی را جامعه متاثر می-کند. در استان لرستان، در سالهای اخیر تعداد قابل توجهی از رودخانهها و چشمهها خشکیده است که اغلب، آن را به خشکسالی جوی (کمبود بارش) نسبت میدهند. در این پژوهش با استفاده از شاخص درصد نرمال بارش به ارزیابی این نوع خشکسالی در بازهی زمانی 1988 تا 2017 پرداخته شد. محاسبه درصد نرمال بارش نشان میدهد که فقط درصد کمی (بین 30 تا 6/6 درصد) از دورهی سیسالهی مورد بررسی دارای خشکسالی، آنهم از نوع ضعیف (کمی خشک) بودهاند. این بدان معنی است که خشکسالی به صورت قابل توجه در این دوره رخ نداده است. بنابراین بروز عوارض خشکسالی متوسط تا شدید که به صورت خشک شدن بسیاری از چشمهها، رودخانهها، و آبشارها نمایان شده است، نمیتواند بهتنهایی ناشی از خشکسالی جوی باشد. این مساله میتواند ریشه در برداشت بی-رویهی آبهای زیرزمینی داشته باشد که موجب افت ناگهانی و شدید سطح سفره و بروز علایم خشکسالی شدید شده است. آنالیز دورهی بازگشت خشکسالی نیز تایید میکند که خشکسالی شدید در اغلب ایستگاهها دارای دوره بازگشت بسیار طولانی و غیر قابل محاسبه است. خشکسالی متوسط نیز دوره بازگشتی بیشتر از هزار سال دارد. تنها خشکسالی ضعیف دارای دورهی بازگشت 100 تا 200 سال است، اما این نوع خشکسالی نمیتواند مسئول بروز عوارض خشکسالی شدید باشد، پس باید به دنبال عوامل انسانی مانند مدیریت منابع بود که مرتبط با خشکسالی اجتماعی-اقتصادی است.
One of the most important issues, facing the human society and environment, is water resources management. Regarding the drought, this issue turns to a serious challenge for decision makers, and affect the people more than other natural hazards. In Lurestan, considerable number of springs and rivers have been dried in recent years, which are ascribed to precipitation shortage. This study evaluates meteorological drought in Lurestan by applying Percent of Normal Index (PNI) through 1988–2017 time span. The PNI indicates that only low percent (6.6–30%) of the studied time span experienced drought which has been weak drought type. This signifies that the area has not suffered from severe drought during this period. Therefore, symptoms of severe drought, appeared as dried rivers and springs, could not be products of meteorological drought, solely. They could rooted in overexploitation of the groundwater has dropped the water table far beyond the reach of tree roots and springs outlets. Analysis of the return period of the drought also proves an extremely long time of reoccurrence of severe drought. Weak drought also has a very long return period (100–200 years). Therefore, meteorological drought could not be solely responsible for the droughts in Lurestan, and socio-economic drought and associated water management must be the main reason. Based on the reconstructed data for the years without data, reliability for the acquired results in Khoramabad, Aligudarz, and borujerd stations is 100%, for Azna, Dorud, and Noorabad is 56.7%, Poldokhtar 63.4%, and Kuhdasht and Alashtar is 66.7%.
خلاصه ماشینی:
بنابراین ، علیرغم سادگی نمایه ی PNI، با توجه به تأیید کارایی آن توسط پژوهش های گوناگون (هایس ، ٢٠٠٦؛ هایس و همکاران ، ٢٠٠٧) و هم چنین قابلیت بالا و برتری این روش در شناسایی خشک سالیهای مناطق نیمه خشک و خشک مانند ایران (ادیب و گرجیزداه ، ١٣٩٥؛ صالح نیا و همکاران ، ٢٠١٧) در قیاس با 1- Salehnia 2- Willeke 3- Byun & Wilhite 4- Adnan 5- Alwan 6- Sok 7- Said نمایه های دیگر (الوان و همکاران ، ٢٠١٨؛ سوک و همکاران ، ٢٠١٩؛ سعید و همکاران ، ٢٠١٩)، در پژوهش حاضر نیز این نمایه مورد استفاده قرار خواهد گرفت .
جدول (٣): فراوانی نسبی گروه های شدت خشکسالی بر پایه ی نمایه ی درصد نرمال بارش (PNI) در ایستگاه های سینوپتیک مورد پژوهش در استان لرستان Table (3): Relative frequency of drought intensity groups based on percentage of normal precipitation index (PNI) in the studied synoptic stations in Lurestan province به شدت تا کمی نرمال کمی خشک بسیار خشک به شدت خشک ایستگاه مرطوب (١١٠≥) (١١٠ – ٨٠) (٨٠ – ٥٥) (٥٥ – ٤٠) (٤٠ ≤) خرم آباد ٢٣/٣ ٤٣/٣ ٣٠ ٣/٣ ٠ ازنا ٣٠ ٤٠ ٢٣ ٦/٦ ٠ الیگودرز ٢٦/٦ ٤٣/٣ ٢٣/٣ ٦/٦ ٠ دورود ٢٠ ٦٦/٣ ٦/٦ ٦/٦ ٠ بروجرد ٣٠ ٥٠ ٢٠ ٠ ٠ الشتر ٣٦/٦ ٤٦/٦ ١٦/٦ ٠ ٠ نورآباد ٣٦/٦ ٣٦/٦ ٢٦/٦ ٠ ٠ کوهدشت ٣٣/٣ ٤٠ ٢٠ ٦/٦ ٠ پلدختر ٢٦/٦ ٥٠ ١٦/٦ ٦/٦ ٠ 1- Madani ٤-٣- بررسی احتمال رخداد و دوره ی بازگشت خشکسالی برای درک تابع توزیع احتمال خشکسالی در هر ایستگاه و دوره ی بازگشت رخدادهای خشکسالی برای هر ایستگاه ، تابع توزیع چگالی گاما به فراوانی شدت خشکسالی بر اساس PNI در ایستگاه های مختلف برازش گردید (شکل ٤).