چکیده:
باتوجهبه ظرفیت جمعیتی و اثرگذاری بالای کلانشهرها در جهان و اینکه کلانشهرها خصوصاً در ایران درمعرض بحرانهای مختلف زیستمحیطی میباشند، نگاهی که تاکنون در مدیریت بحرانهای زیستمحیطی و سوانح در مدیریت شهری وجود داشته، بیشتر نگاه مقابلهای و کاهش مخاطرات بوده است که کلانشهرها را درمعرض شکنندگی بسیار بالایی قرار داده است. دراینمیان، در دهههای اخیر در مباحث علمی جهان، مفهومی تحت عنوان تابآوری بیشتر در مواجهه با ناشناختهها و عدمقطعیتها بهکار برده میشود که طبق این نظریه، جوامع در تلاش برای دستیابی به شرایطی هستند که درصورت وقوع بحران، بازگشت سریع آنها را به وضعیت پیش از بحران (اولیه یا عادی) و حتی ارتقای این سامانهها به سطحی بالاتر از مقاومت قبلی را فراهم سازد. در طول دو دهه اخیر یعنی از سالهای اولیه دهه 1990 به بعد، مفهومی عمده و مهم در چارچوب تابآوری شهری به نام رویکرد نهادی ظهور یافته است که بر ارتقای ظرفیتهای نهادی تأکید دارد. ظرفیت نهادی شهری در سطح فردی، سازمانهای دولتی و غیردولتی بهدنبال پیوند و همافزایی و ارتقای مؤلفههایی است که میتواند مقاومت و درنهایت تابآوری یک سیستم شهری را بالا ببرد. در این تحقیق با استفاده از روشهای توصیفی – تحلیلی ابتدا با بررسی نظریات مختلف در حوزه نظریههای مختلف نهادگرایی و تابآوری تبیین مفهومی و شاخصسازی و یک الگوی ارزیابانه تابآوری نهادمحور طراحی شد و سپس با استفاده از روشهای کمی و با ابزار پرسشنامه این الگوی ارزیابانه در بحران زیستمحیطی زلزله روی کلانشهر تهران مورد ارزیابی و سنجش قرار گرفت. نتایج بررسیهای پیمایشی حاصل از این الگو نشان داد که منطقه یک کلانشهر تهران ازمنظر رویکرد ارزیابانه نهادمحور از تابآوری مطلوبی برخوردار نیست. همچنین نتایج نشاندهنده این است که شاخص قوانین نسبت به دیگر شاخصها در وضعیت بهتری قرار دارد و درجهت رویهایشدن این شاخص، نهادها عملکرد بهتری داشتهاند ازطرفدیگر، نتایج بهدستآمده، نشاندهنده این نکته است که روابط مردم و سازمانها در وضعیت نامطلوب و پایینی قرار گرفته است و ازنظر ظرفیت نهادی، اثر زیادی بر ناتابآوری سیستم کلانشهر تهران در برابر بحران دارد.
During the last two decades, ie from the early 1990s onwards, a major concept has emerged within the framework of urban resilience called the institutional approach, which emphasizes the enhancement of institutional capacities. Institutional capacity includes a range of components at the individual, organizational, and group levels, and has largely evolved from an analytical concept to a prescriptive tool for locating regions and local levels on the path to resilience.In this research, using quantitative-survey and qualitative methods as well as a comparative study, to study and theoretically explain the institutional capacity and urban resilience against the earthquake crisis and evaluate and measure it in terms of the degree of proceduralization and customization in Decisions, actions and activities of urban institutions in a metropolitan area are discussed.The results of survey studies obtained from this model showed that in general, region one of Tehran metropolis does not have the desired resilience in terms of institution-based evaluation approach. The results also show that the rules index is in a better position than other indicators in the region and institutions have performed better in order to process this index.On the other hand, the results obtained according to the respondents show that the index of relations between people and organizations is in an unfavorable and low situation and relations in this field are very weak
خلاصه ماشینی:
همچنين به دنبال آن است که سامانه تاب آوري کلانشهر تهران را ازمنظر ظرفيت نهادي در مواجهه با بحران هاي زيست محيطي و طبيعي در درون اين الگو مورد ارزيابي و سنجش قرار دهد تا ضمن شناخت دقيق نقاط ضعف و قوت با الگوهاي پيشگيرانه ، تاب آوري شهري را ارتقا داده و از کلانشهر تهران که ضمن پايتخت بودن ، داراي مرکزيت اقتصادي و سياسي و از نقاط ثقل کشور ايران است ، دفاع و حراست نمود.
سپس براتي پاسخ به سؤالات دوم تحقيق با بهره گيري از اين الگو و با استفاده از پرسشنامه وضعيت ظرفيت نهادي کلانشهر تهران در تاب آوري در برابر بحران مورد نظرسنجي نخبگان و کارشناسان مربوطه شهري قرار گرفت که جهت تحليل نتايج آن از آزمون ها و روش هاي متعدد آماري استفاده شده است .
(2001), Governance, Institutional capacity and Partnership in Local Economic Development: Theoretical Issues and Empirical Evidence from the Humber, Transactions of the Institute of British Geographers, New Series, Vol. 26, No. 1.
(1998), Building institutional Capacity through Collaborative Approaches to Urban Planning, Environment and Planning A, Vol. 30-1542 Holling, C.
I, Community resilience as a metaphor, theory, set of capacities, and strategy for disaster readiness, USA, American Journal of Community Psychology , 128111 Norris, F.
Community Resilience as a Metaphor, Theory, Set of Capacities and Strategy for Disaster.
Hyogo framework for 2005-2015: Building the resilience of the nations and communities to disasters.