چکیده:
هدف این مقاله تحلیل روابط ایران و عراق پس از سقوط صدام است. پرسش اصلی این است که با وجود اختلافاتگسترده مرزی و تاریخی ایران و عراق، چه عواملی موجب بهبود و گسترش روابط دو کشور طی سالهای 2013تا 2017 شده است؟ فرضیه پژوهش با بهرهگیری از چارچوب مفهومی «مرز نرم» اینگونه صورتبندی شده است: گسترش پیوندهای بین مردم ایران و عراق طی سالهای 2003 تا 2017 که ناشی از هویت مذهبی مشترک است، موجب گسترش روابط دو کشور و تکوین «مرز نرم» بین آنها شده است. یافتههای مقاله نشان میدهد با سقوط صدام و به قدرت رسیدن شیعیان در عراق و محوریت قرار گرفتن مرجعیت، پیوندهای مذهبی بین شیعیان ایران و عراق گسترش یافته است؛ احساس تهدید مشترک هویتی در مقابل داعش، عبور گسترده مردم و کالاها از مرزهای دور کشور، بازسازی عتبات عالیات، راهپیمایی میلیونی زائران شیعه در اربعین حسینی از دیگر عوامل نزدیکی دو کشور میباشد. دادههای این مقاله از منابع کتابخانهای و میدانی گردآوری واستخراج و با روش توصیفی- تحلیلی بررسی شده است.
The purpose of this article is to analyze the relations between Iran and Iraq after the fall of Saddam. the main question is: Despite the wide-ranging and historic differences between Iran and Iraq, What contributed to the improvement and expansion of bilateral relations between 2013 and 2017?The research hypothesis has been formulated using the "soft border" conceptual framework: "The expansion of ties between the people of Iran and Iraq over the period from 2003 to 2017, which results from a common religious identity, has increased the ties between the two countries and the development of a "soft border" between them. "The findings of the paper indicate thatwith the fall of Saddam and the rise of Shiites in Iraq, and the centralization of Marjaeit, the religious ties between the Shiites of Iran and Iraq have expanded; The findings of this paper are gathered from library and field resources and analyzed through descriptive-analytic methods.
خلاصه ماشینی:
يافته هاي مقاله نشان ميدهد با سقوط صدام و به قدرت رسـيدن شـيعيان در عـراق و محوريت قرار گرفتن مرجعيت ، پيوندهاي مذهبي بين شيعيان ايران و عراق گسترش يافته - است ؛ احساس تهديد مشترک هويتي در مقابل داعش ، عبـور گسـترده مـردم و کالاهـا از مرزهاي دور کشور، بازسازي عتبات عاليات ، راهپيمـايي ميليـوني زائـران شـيعه در اربعـين حسيني از ديگر عوامل نزديکي دو کشور ميباشد.
در مجموع ، شيعيان به محور دولت سازي در عراق پس از صدام تبديل شدند و کانون نظام سياسي جديد در اين کشور را تشکيل ميدهند، در واقع با سقوط صدام حسين و روي کارآمدن يک دولت شيعي با تأکيد بر هويت مذهبي، شرايط تغيير کرد و شيعيان فرصت تنفس سياسي يافتند؛ به موازات اين تغيير، براي اولين بار در طول تاريخ اشتراکات مذهبي بين شيعيان ايران و عراق به سطح دول دو کشور کشيده شد و از آن زمان شاهد کم رنگ شدن مرزهاي سخت (فيزيکي) و تکوين مرز نرم در سطح گسترده هستيم .
در ذيل نشانگان مرز نرم در روابط شيعيان ايران و عراق که شامل : عبور گسترده افراد و کالاها از مرزهاي رسمي دو کشور، بازسازي عتبات عاليات ، زيارت و پياده روي اربعين و مقابله مشترک عليه داعش است مورد بررسي قرار ميگيرند.
پس از سقوط صدام و به قدرت رسيدن شيعيان در عراق ، اين انگاره هاي هويتي مشترک به صورت پررنگ تر در روابط جمهوري اسلامي ايران و عراق جلوه يافته است و مرزهاي فيزيکي (سخت ) بيش از پيش رنگ باخته اند.