چکیده:
یکی از درخشانترین دورههای پیش از تاریخ ایران، دوران مس - سنگ است که در آن جوامع روستایی اولیه که در دوران نوسنگی شکل گرفته بودند به اوج شکوفایی خود میرسند. به طور عمده در باستانشناسی ایران، ظهور این دوران با الگوهای بینالنهرین که از لحاظ چشماندازهای محیطی با ایران متفاوت است مورد ارزیابی قرار گرفته است. مناطق شرقی زاگرس مرکزی به علت نزدیکی با بینالنهرین بیشترین تأثیرات را از فرهنگهای پیش از تاریخ این منطقه داشتهاند. پژوهش حاضر قصد دارد تا با بررسی و مطالعه فرهنگهای شرق زاگرس مرکزی در دورۀ مس - سنگ تأثیرات بینالنهرین را در این دوران مورد مطالعه قرار دهد. در همین راستا دو سئوال قابل طرح است که عبارتند از: تأثیر بینالنهرین در دوره مس- سنگ شرق زاگرس مرکزی به چه صورت قابل تبیین است؟ آیا این مناطق نیز توانستهاند در منطقه بینالنهرین تاثیر متقابل داشته باشند؟ در همین راستا تعدادی از آثار باستانی شاخص دوران مس-سنگ ملایر، یکی از شهرستانهای استان همدان در شرق زاگرس، به عنوان جامعه آماری این پژوهش انتخاب شد تا دادههای سطحی آنها با روش مقایسهای با محوطههای کلیدی این دوران در بینالنهرین مقایسه شوند. یکی از مشخصههای فرهنگی شرق زاگرس مرکزی در این دادهها، سفال نوع دالما است. به نظر میرسد در دوران مس-سنگ منطقه شرق زاگرس دارای فرهنگ بومی بوده که برخی از نمایههای فرهنگی خود را از بینالنهرین گرفته است.