چکیده:
از جمله کارکردهای بازار سرمایه، فراهم کردن امکان تامین مالی و پوشش ریسک برای فعالان و بازیگران بازار است. در سال های اخیر با توسعه بازار سرمایه، ابزارهای تامین مالی مختلفی بر پایه عقود اسلامی طراحی و مورد استقبال عرضه کنندگان و متقاضیان وجوه قرار گرفته است. اما از ظرفیت عقود اسلامی برای طراحی ابزارهای مدیریت ریسک استفاده چندانی نشده و صرفاً به تطبیق ابزارهای متعارف پوشش ریسک مانند قراردادهای آتی و اختیار معامله با ضوابط شریعت پرداخته و در بازار سرمایه مورد استفاده قرار گرفته است. از سوی دیگر، هزینه های انتشار زیاد و فرآیند طولانی و زمان بر انتشار اوراق بهادار در بازار سرمایه موجب کاهش جذابیت این بازار برای متقاضیان شده است. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی، ابتدا به مطالعه ساختار نمونه صکوک متعارف (صکوک اجاره و مرابحه) و ظرفیت عقود اسلامی جهت پوشش و انتقال ریسک (عقد ضمان، کفالت و بیمه) پرداخته، سپس به تطبیق عقد ضمان با ساختار صکوک متعارف در بازار سرمایه ایران مبادرت ورزیده و در نهایت الگویی نوآورانه از صکوک ارائه داده که بصورت توأمان با هدف تأمین مالی و پوشش ریسک توسط دو بانی مجزا قابل انتشار است. صکوک جدید ارائه شده، بعنوان مکمل یا جایگزین ضمانت بانکی، علاوه بر افزایش ظرفیت پذیرش ریسک در بازار سرمایه ایران، سبب کاهش هزینههای انتشار اورق بهادار خواهد شد؛ زیرا با یکبار انتشار اوراق، دو هدف پیش گفته محقق خواهد شد
Financing and risk coverage are two important functions of capital markets. In recent years, with the development of the capital markets, various financing instruments based on Islamic contracts have been designed and issued by investors and firms, But the capacity of Islamic contracts to design instruments for transferring and hedging risk has been ignored. On the other hand, high floating costs and prolonged process of issuing securities in the capital market have reduced the attractiveness of this market for applicants.In this descriptive-analytic study, we first studied the structure of the conventional sukuk (Ijarah and Mrabahah Sukuk) and the capacity of the Islamic contracts for transferring and hedging the risk (Dhaman, Kafalah and Insurance), then Dhaman (Kafalah) contract is adapted with the conventional sukuk structure in the Iran capital market, and finally presented an innovative pattern of sukuk that can be issued simultaneously for the purpose of financing and transferring risk by two separate originator. The new sukuk offered as complementary or alternative to the bank guarantee, in addition to increasing the risk-taking capacity in the Iran capital market, will reduce the cost of issuing sukuk, because once sukuk is issued, the two above-mentioned objectives will be realized.
خلاصه ماشینی:
در مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی ، ضمن بررسی و مطالعه ظرفیت عقود اسلامی جهت پوشش و انتقال ریسک ، به تطبیق عقد ضمان با ساختار دو نوع صکوک متعارف (اجاره و مرابحه ) در بازار سرمایه ایران پرداخته شده و الگویی نوآورانه از صکوک نیز ارائه شده است که به صورت توأمان جهت تأمین مالی و پوشش ریسک توسط دو بانی مجزا قابل انتشار است .
این مقاله ازنظر هدف کاربردی، براساس ماهیت و روش ، توصیفی - تحلیلی و براساس نوع داده ها از نوع کیفی است که طی مراحل ذیل انجام گرفته است : مرحله اول (مطالعات کتابخانه ای): در این مرحله ابتدا به مطالعه و دسته بندی ساختارهای رایج صکوک منتشره در ایران و جهان پرداخته شد که در تمام ساختارها صرفاً از ظرفیت عقود اسلامی جهت تأمین مالی استفاده شده است ، بنابراین در گام بعد ظرفیت عقود اسلامی جهت انتقال ریسک شامل عقد ضمان ، کفالت و بیمه موردبررسی و مطالعه قرار گرفت و درنهایت جهت طراحی صکوک ترکیبی، از بین عقود مختلف تأمین مالی دو قرارداد مرابحه و اجاره انتخاب شدند که دلایل انتخاب این دو قرارداد عبارت است از: ١.
١٤) در صورت وقوع رویداد اعتباری، طبق قرارداد ضمان ذکرشده به عنوان شرط ضمن عقد اجاره ، شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه به جای پرداخت سود (اجاره بها به همراه کارمزد ضمانت ) و اصل به سرمایه گذاران ، اقدام به جبران زیان واردشده به بانی متقاضی پوشش ریسک مینماید.