چکیده:
یکی از اقسام نمایندگی‌های تجاری، «تصدی حمل و نقل» می‌باشد. فاعل این نوع نمایندگی‌ها، «متصدی حمل و نقل» نامیده می‌شود و از جمله اشخاصی است که هم قانون مدنی و هم قانون تجارت در خصوص آن اشاراتی رفته است. البته باید متذکّر شد که حمل و نقل موضوع قانون مدنی از حیث ماهیت و آثار مترتب بر آن، متفاوت با نهاد همنام در قانون تجارت است، چرا که در قانون مدنی، حمل و نقل در ردیف اجاره اشخاص قرار دارد، در حالی که در قانون تجارت، این نهاد یک نوع نمایندگی تجاری (مشابه عقد وکالت) می باشد. با این وجود، در هر دو قانون مرقوم، متصدی حمل و نقل دارای حقوق و البته تکالیفی (وظایف و مسئولیت‌هایی) خواهد بود که در عمل سبب پیچیدگی قراردادهای ناظر بر حمل و نقل کالا خواهد بود. بنابراین، جهت تبیین هرچه بهتر این موضوع، در این مقاله سعی خواهیم نمود ابتدا به نحوه و شرایط تشکیل قرارداد حمل و نقل کالا و سپس به حقوق و تکالیف قانونی متصدی حمل و نقل (از منظر قانون مدنی و قانون تجارت) پرداخته شود.
خلاصه ماشینی:
این مهم در ماده (384) قانون تجارت بدین نحو بیان شده است: «اگر مرسل‌الیه مال‌التجاره را قبول نکند و یا مخارج و سایر مطالبات متصدی حمل و نقل بابت مال‌التجاره تأدیه نشود و یا به مرسل‌الیه دسترسی نباشد متصدی حمل و نقل باید مراتب را به اطلاع ارسال‌کننده رسانیده و مال‌التجاره را موقتاً نزد خود به طور امانت نگاه داشته یا نزد ثالثی امانت‌گذارد و در هر دو صورت مخارج و هر نقص و عیب به عهده ارسال‌کننده خواهد بود.
همچنین، در حقّی دیگر و در ماده (391) از قانون تجارت، چنین مقرر شده است: «اگر مال‌التّجاره بدون هیچ قیدی قبول و کرایه آن تأدیه شود دیگر بر علیه متصدی حمل و نقل دعوی پذیرفته نخواهد شد مگر در مورد تدلیس یا تقصیر عمده، به علاوه متصدی حمل و نقل مسئول آواری غیر ظاهر نیز خواهد بود در صورتی که مرسل‌الیه آن آواری را در مدتی که مطابق اوضاع و احوال رسیدگی مال‌التّجاره ممکن بود به عمل آید و یا بایستی به عمل آمده باشد مشاهده کرده و فوراً پس از مشاهده به متصدی حمل و نقل اطلاع دهد.
بنابراین سخن، با امعان نظر در قانون تجارت (باب حمل و نقل تجاری)، وظایف متصدی به طور کلی به قرار زیر می‌باشد: الف- حفظ مال‌التجاره یا کالای امانت داده شده: «بر این معیار، شخصی که کالای خود را به بنگاه حمل و نقل یا باربری می‌سپارد، متصدی حمل و نقل متعهد می‌شود که کالای مورد نظر را سالم به مقصد برساند و در این خصوص مسئول جبران تمام خساراتی خواهد بود که ممکن است به ارسال‌کننده کالا وارد گردد.
(
, 
, 
)
