چکیده:
ابن سینا برای رهایی از محذوراتی که در مسئلۀ انتزاع کثیر از واحد وجود دارد، راهحلی را بیان داشته
است. شیخالرئیس برای ازمیانبرداشتن محذوراتی همچون تکثر در ذات الهی و انتزاع کثیر از واحد،
ناگزیر است ابتدا مسئلۀ تکثر در صفات را حل کند. او برخلاف متکلمان، به عینیت ذات با صفات و
عینیت صفات با صفات معتقد است و بر این باور است که ذات الهی از نظر مصداق و مفهوم، عین
علم او و علم او عین قدرت او و قدرت او عین ارادة او است و این رویکرد برگرفته از پیشفرض
امکانناپذیری انتزاع مفاهیم متعدد از مصداقی است که از همۀ جهات بسیط است. با روش تحلیلی
عقلی بر مبنای تعلیقات، این نتیجه به دست میآید که ابنسینا برای رهایی از محذور امتناع انتزاع
کثیر از واحد، میکوشد تا با قائلشدن به ترادف معنایی صفات با ذات و صفات با صفات، تکثر در
ذات را با حفظ انتساب صفات به حقتعالی از میان بردارد. بهرغم باور به ابتکاریبودن و اهمیت
دیدگاه شیخالرئیس، این دیدگاه با انتقاداتی روبهرو است که ازجملۀ آنها میتوان به غفلت از تاکید
بر اختلاف مفهومی صفات با هم به دلیل اهمیت تنوع و تکثر و کارکرد صفات الهی، اشاره کرد.
خلاصه ماشینی:
پرسش اصلي اين است که : ديدگاه ابتکاري ابن سينا پيرامون انتزاع مفاهيم کثير از واحد چيست ؟ در ذيل اين پرسش ميتوان پرسش هاي فرعياي نيز مطرح کرد که عبارت است از: شيخ الرئيس براي دورماندن از محذورات انتزاع کثير از واحد چه راه کاري انديشيده است ؟ رابطۀ صفات با ذات الهي در انديشۀ ابن سينا چگونه تبيين ميشود؟ با روش کيفي و تحليلي مبتني بر مطالعات کتابخانه اي و با تکيه بر آراي ابن سينا به ويژه ديدگاه هاي او در تعليقات ، به پرسش هاي مذکور پاسخ داده ميشود.
تبيين مفهومي و ساختاري نظريه عينيت و ترادف معنايي صفات شيخ الرئيس براي تبيين ديدگاه خود که ديدگاهي ابتکاري محسوب ميشود، ميکوشد با تبيين معناشناختي صفات الهي همچون قدرت و اراده و علم ، اولا همۀ آنها را داراي هويتي يکسان جلوه دهد، ثانيا عينيت آنها را با ذات خداوند اثبات کند؛ ازاين رو، در اين بخش اين ديدگاه تبيين ميشود.
او در ادامۀ بحث خود برخي از نکاتي که پيش تر فقط به آنها اشاره کرده بود، به تفصيل توضيح ميدهد و بر اين باور است که اگر قدرت واجب الوجود را عين اراده و علم او ندانيم ، باعث تکثر در صفات و نهايتا تکثر در ذات ميشود و هم چنين لوازم ديگري را که با واجب الوجود بودن حق تعالي ناسازگارند، به دنبال خواهد داشت .
براساس اين ، ابن سينا صفات واجب تعالي همچون قدرت و اراده و علم را چه از نظر مصداق و چه از نظر مفهوم ، عين ذات ميداند و هريک از آنها را نيز با ديگري يکي ميپندارد.
(
, 
, 
)
