چکیده:
جایگاه زن در جامعة امروزی اقتضا میکند که با توجه به حقوق تثبیتشدة وی از گذشته، حقوق اثباتپذیر و درخور شأن او نیز واکاوی و بررسی شود تا در پرتو حقوق مذکور بتواند در مسیر حفظ نفس و نسل حرکت کند. مسئلة فراروی جامعة امروزی در خصوص دعاوی زوجین در امر باروری و توجه به حق استیلاد، که با توسعة تکنولوژیهای کمکباروری و همچنین روشهای جلوگیری از بارداری روزبهروز روبهافزایش است، اثبات این حق زوجه را از مباحث در خور واکاوی قرار داده است. قاعدة سلطنت در تصرفات ما هو مشروع (مشروط به عدم منافات با حق اختصاصی زوج در تمکین خاص)، شرط ضمن عقد (مقیدکردن عقد به استیلاد یا عدم آن) و قاعدة لاضرر مبنی بر اثبات حکم از جمله ادله و مبانیای است که جهت اثبات حق استیلاد برای زوجه میتوان بدان استناد کرد. این پژوهش به روش اسنادی و با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است. حقوق اثباتشده برای زنان شوهردار در فرض عدم تمایل زوجه به فرزندآوری، حق پیشگیری از فرزندآوری با استفاده از روشهای مختلف غیر از عزل و در فرض تمایل زوجه به فرزندآوری نیز در صورت عزل زوج و عدم تمایل وی به فرزندآوری، حق باروری زوجه بهوسیلة زوج است. همچنین حقوق اثباتشده برای زنان غیرباکرة بدون همسر یا شوهردار همراه با رضایت زوج (در فرض تبعیت مالکیت منافع از اصل مالکیت رحم)، ازجمله اجارة رحم و کسب منفعت از این طریق است.
خلاصه ماشینی:
در اینجا این پرسش مطرح است که زوجه همانطورکه در مورد درآمدهای کسبشدة خود، چه بهصورت اختیاری مانند درآمد حاصل از کسبوکار و چه غیراختیاری مانند سهمی که از طریق ارث یا برخی از اقسام دیه به وی میرسد، اختیار دارد و کسی بدون اجازة وی حق تعرض به این حقوق را ندارد، آیا در رابطه با استیلاد که زوجه سهم عمدهای در تکامل جسمی و روحی و تربیتی فرزند دارد، فاقد حقوق و هرگونه دخالت است؟ آیا این سلطنت تنها در مواردی که ذکر شد وجود دارد یا سلطنت بر بدن از جمله رحم را نیز در بر میگیرد و با در اختیار داشتن آن، حقوقی در ضمن سلطنت بر بدن برای وی به اثبات میرسد.
مقالة «بررسی فقهی ـ حقوقی رابطة انسان با اعضای بدن خود»، نوشته فاطمه رجایی (رجایی، 1390، ص45ـ62)، «نحوة ارتباط انسان با اعضای بدن خود از دیدگاه فقه و حقوق»، نگارش فخرالدین اصغری آقمشهدی و هاجر کاظمی افشار(کاظمی افشار و اصغری آق مشهدی، 1388، ص32ـ45) و مقالة «شرط باروری یا عدم باروری در نکاح»، اثر محمد علی حجازی و فاطمه بداغی(بداغی و حجازی، 1393، ص47ـ72) ازجمله آثار مشابهی است که در آنها به بخشی از زوایای پژوهش حاضر اشاره شده است، اما در هیچیک از آنها حق استیلاد زوجه، با استناد به ادلة سلطنت بر اعضا و شرط ضمن عقد و قاعدة لا ضرر، به نحو جامع مورد واکاوی قرار نگرفته است.
این مقاله میکوشد تا ضمن تبیین جایگاه اسلام در خصوص حقوق زن در خانواده، حق استیلاد زوجه را با استناد به قاعده سلطنت در ما هو مشروع، یا مقید کردن عقد به استیلاد یا عدم آن بهعنوان شروط ضمن عقد و همچنین با استناد به قاعدة لاضرر در صورت احتمال ضرر اعم از جسمی و روحی بر زوجه، بررسی کرده و سپس آثار مترتب بر حقوق مثبته مذکور را مطرح کند.