چکیده:
یکی از دستاوردهای معماری تاریخی کاشان استفاده از نورگیرهای سقفی در خانه‌های تاریخی این مناطق بوده است. پژوهش‌ها نشان داده کیفیت و عملکرد این نورگیرها به عواملی مانند نوع آن، فاصله از دیگر بازشوها، اندازه و مصالح، زاویه انسداد، مساحت روشنایی ایجاد شده، تعداد و میزان بهره‌وری آن‌ها وابسته است. لذا برای ارزیابی تأثیر عملکرد این نورگیرها بر معماری خانه‌های تاریخی کاشان، باید تمامی موارد فوق مورد ارزیابی قرار گیرند. پژوهش حاضر با تکیه‌بر مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی به تحلیل تأثیر عملکرد نورگیرهای سقفی بر معماری خانه بروجردی‌ها به‌عنوان نمونه انتخابی می‌پردازد. نتایج نشان می‌دهد که عملکرد نورگیرها از طریق تعداد، اندازه و مساحت فضای روشن‌شده توسط آن بر تناسبات معماری مؤثر بوده است. همچنین ساختار سه‌جزئی نورگیرها هندسه و فرم معماری فضاهای مرتبط را مشخص می‌کرده و رسمی بندی جزئی از ساختار نورگیرهای سقفی در کاشان بوده که راه‌حلی برای هدایت نور به درون بنا بوده است؛ همچنین فاصله نورگیرها از یکدیگر نشان می‌دهد که مقیاس و ابعاد فضا در ارتباط با آن‌ها شکل گرفته است و ضریب بهره‌وری 50 درصدی نورگیرها نشان از عملکرد قابل‌قبول و انتخاب درست مصالح آن‌ها در تأمین نور بنا دارد.
One of Kashanchr('39')s historical architectural achievements has been the use of skylights in historic houses. Research has shown that these skylightschr('39') quality and performance are related to factors such as their type, distance from other openings, size, and materials, cut-off Angle, area of illumination created, number, and amount of their efficiency. The article used these factors for evaluating the impact of these skylightschr('39') performance. The present study, based on library and field studies, analyzes the effect of skylightschr('39') performance on the architecture of the house of Boroujerdi as a selected example. The results show that skylightschr('39') performance has been influential on architectural proportions through the number, size, and area of the space illuminated by it. Also, the three-component structure of skylights determined the geometry and architectural form of related spaces, and formalization was a part of the design of skylights in Kashan, which was a solution to direct light into the building; Also; the distance of the skylights from each other shows that the scale and dimensions of the space have been formed in relation to them and the efficiency factor of 50% of the skylights shows the acceptable performance and correct choice of their materials in providing light.
خلاصه ماشینی:
وجـود بـيش از ٣٠٠ روز آفتـابي در سال (قيابکلو, ١٣٩٤) در مناطق فلات مرکزي ايران باعث شده معماري اين منطقه نيز به سمت وسوي بهره گيري هرچه بيشتر و مناسـب تـر از اين منبع انرژي هدايت گردد و نورگيرهاي سقفي با توجه به پتانسيل بالايي که در جـذب و انتقـال نـور طبيعـي نسـبت نورگيرهـاي عمـودي دارند(١٩٩٩,CIBSE) يکي از مهم ترين راه هاي تأمين روشنايي طبيعي براي بناهاي مسکوني اين منطقه بوده اسـت .
از سويي هرکدام ، با توجه به محل استقرار و نوع کاربري فضا قواعد و معيارهاي طراحي و جزئيات اجرايـي خـاص خـود را داشته است (هوماني راد, پورمند, & طاهباز, ١٣٩٧) نورگيرهاي سقفي ، در معماري مناطق کويري پنجره هايي هستند که روزنه آن ها مسـتقيما روي تيزه بام هاي قوس دار قرار گرفته اند و سازوکار بسيار خوبي براي گردآوري و دريافت مقدار زيادي از نور روز مي باشند نورگيرهاي سقفي را به صورت عمومي هورنو مي نامند (پيرنيا, ١٣٧٤) که اگر کلاه فرنگي داشته باشد روشندان ناميده مي شود (بزرگمهري , ١٣٨٥) و اگر داراي شيشه باشد جامخانه نام مي گيرد (نعمت گرگاني & کياني , ١٣٧٥).
به عنوان نمونه در خانه ها و ابنيه سنتي ايران رسمي بندي و مقرنس کاري گلوگاه هاي نوري به منظور هدايت بهتر نـور به فضاي پايين صورت گرفته است (نعمت گرگاني & کياني , ١٣٧٥) شاخص گلوگاه و بهره وري نورگير سقفي : بازده چاه به نسـبت شـاخص گلوگـاه (Well Cavity Ratio) و بازتـاب نـور گلوگـاه بستگي دارد همچنين مي توان بهره وري نورگير سقفي را با استفاده رابطه ذيل محاسبه نمود لازم به ذکر است هنگـامي کـه نسـبت عمـق بـه عرض زياد است راندمان افت مي کند (٢٠٠٥,Building Energy Efficiency Standards).
(
, 
, 
)
